گروه درمانی چیست؟ (رزرو نوبت جلسات هفتگی توسط روانشناس)

همه‌ی ما از روند مشاوره و درمان تصویری در ذهن خود داریم. در واقع، می‌دانیم که در یک اتاق با یک درمانگر یا مشاور در رابطه با مسائل خود به صورت تک نفره یا همراه با همسر صحبت خواهیم کرد. اما، برای برخی از افراد فرآیند مشاوره فردی کافی نیست. در نتیجه به اشکال دیگری از مشاوره یا درمان نیاز است. در واقع، نیازهای سلامت روان در طول زمان تغییر کرده‌اند. به تبع آن، انواع مختلفی از مشاوره یا درمان وجود دارد که برای مشکلات متفاوت مناسب است. یکی از این روش‌ها، گروه درمانی است. بنابراین، اگر گروه درمانی به شما پیشنهاد شده است، لازم است بدانید گروه درمانی چه کاربردی دارد؟ چه زمانی باید برای گروه درمانی مراجعه کنیم؟ چه تفاوتی میان گروه درمانی و مشاوره فردی وجود دارد؟

اصطلاح “مشاوره گروهی” و “گروه درمانی” اغلب به جای یکدیگر به کار می‌روند. گروه درمانی، نوعی روان‌درمانی متشکل از 2 تا 15 نفر است. این افراد به صورت چهره به چهره یکدیگر را ملاقات می‌کنند. در این جلسات، افراد دغدغه‌ها و مشکلات خود را تحت نظر یک یا دو درمانگر حرفه‌ای با سایرین درمیان می‌گذارند. این جلسات به صورت منظم، یک یا دو بار در هفته و به مدت یک تا دو ساعت طول می‌کشد. گروه درمانی، هم به تنهایی و هم همراه با سایر درمان‌ها به کار می‌رود. در واقع، گروه درمانی اقدامی مفید برای کسانی است که مشکل مشترکی دارند تا در این فضا حمایت و مشاوره دریافت کنند. آن‌ها تجربیات خود را در میان می‌گذارند و بازخورد دریافت می‌کنند. بنابراین گروه درمانی برای افرادی که به تنهایی در حال غلبه بر مشکلات خود هستند، پیشنهادها و حمایت‌هایی را فراهم می‌کنند.

گروه درمانی و درمان فردی از بعضی جهات، معمولاً اهداف و کاربردهای مشابهی دارند. با این حال، درمانگر گروه درمانی از پویایی گروه برای رسیدن به این اهداف با روشی متفاوت استفاده می‌کند. بنابراین ، اهداف گروه درمانی عبارتند از:

کمک به افراد برای شناسایی رفتار ناسازگار

حضور در یک محیط درمانی به شیوه گروهی به افراد کمک می‌کند تا رفتارها و تفاوت‌های خود را بشناسند. در واقعف فضای گروهی زمینه‌ای برای مقایسه فراهم می‌کند. در نتیجه، افراد متوجه می‌شوند که رفتارهای آن‌ها سازگار نیست. پس، هدف گروه درمانی کمک به افراد برای داشتن دیدی واضح نسبت به خود و رفتارهایشان است.

کمک به مشکلات عاطفی از طریق ارائه بازخورد

زمانی که درباره مشکلات عاطفی در گروه بحث شود، بازخورد گسترده‌ای به افراد ارائه می‌شود. در واقع، این بازخوردها می‌تواند نکاتی از جانب درمانگر یا راه‌های عملی افراد دیگری باشد که این مشکل را تجربه کرده‌اند. بنابراین، هدف گروه درمانی کمک به فرد برای یافتن راهبردهای مقابله‌ای مناسب با مشکل خود و نحوه‌ی به کارگیری آن‌ها است.

ایجاد یک محیط حمایتی

محیط گروه درمانی هم فضایی برای دریافت بازخورد و مشاوره و هم فرصتی برای دریافت حمایت از دیگران است. در واقع، پیوند بین افراد بخش بسیار مهمی از درمان است. بنابراین، گروه درمانی می‌کوشد تا این پیوند را میان افراد ایجاد کند. در ادامه، از این پیوند برای ایجاد تغییرات استفاده کند.

به طور کلی، دسته بندی‌های مختلفی از گروه درمانی وجود دارد. در حقیقت، نوع گروه درمانی براساس نوع مشکل به کار می‌رود. بنابراین، انواع گروه درمانی عبارتند از:

گروه های آموزشی روانی

در این گروه براساس شرایط و نوع مشکل فرد به او آموزش داده می‌شود. در نتیجه، به افراد کمک می‌شود تا مهارت‌هایی برای مقابله با مشکل خود به دست آورند. این گروه بر روی یک مشکل خاص مانند اضطراب، افسردگی، مدیریت خشم و … تمرکز می‌کند. در واقع، یک درمانگر حرفه‌ای جلسه را هدایت و اهداف آن را تعیین می‌کند، تا روی آن‌ها کار شود. از طرفی، چون در این گروه‌ها  دستورالعمل‌ها توسط درمانگر ارائه می‌شود، پیوند بین اعضای گروه اهمیت کمتری دارد. همچنین، تکالیفی به افراد داده می‌شود تا در طول هفته با انجام مهارت‌ها درگیر باشند.

گروه های روان درمانی

هدف از گروه‌های روان درمانی، حل مشکلات بلند مدت و اختلالات روانی است. در واقع، تلاش آن بر مقابله با مشکلات خودآگاه و ناخودآگاه است. همچنین، اعضای گروه به صورت منسجم با یکدیگر کار می‌کنند تا بین آن‌ها روابط شکل گیرد و مهارت‌های ارتباطی توسعه پیدا کند. در حقیقت، در این گروه تعامل بین افراد برای ایجاد تغییر نقش بسیار مهمی دارد. این گروه در مقایسه با درمان فردی، حمایت و مقابله بیشتری را برای افراد فراهم می‌کند. بنابراین، این گروه برای افرادی که با اضطراب، افسردگی، اختلالات استرس پس از سانحه و اختلالات خوردن دست و پنجه نرم می کنند، کاربرد دارد.

گروه‌های توسعه مهارت‌ها

در این گروه، هدف اصلی افزایش مهارت‌های افراد برای مقابله با یک مشکل خاص مانند اعتیاد است. مثلاً، چگونه می توان از پیشنهادهای مواد مخدر خودداری کرد، از محرک ها دوری کرد، خشم را مدیریت کرد و …. همچنین، به افراد اجازه می‌دهد تا تمرین‌ها را با یکدیگر انجام دهند. از طرفی، انجام این مهارت‌ها توسط دیگران را نیز مشاهده کنند. همچنین، وجود یک گروه همسالان نیز برای کمک به اعضای گروه مفید است. تعداد افراد در این گروه، معمولاً 10 نفر می‌باشد. علت آن این است که مهارت‌ها نیاز به تمرین و در نتیجه زمان کافی دارند.

گروه های شناختی رفتاری

هدف اصلی این گروه، تمرکز بر باورهای نادرستی است که موجب رفتارهای منفی می‌شود. در واقع، در این گروه الگوهای رفتار فرد را شناسایی می‌کنند و نحوه‌ی کنترل افکار را به شرکت‌کنندگان آموزش می‌دهند. همچنین، راهبردهایی برای مقابله با استرس یا محرک‌های دیگر در زندگی واقعی افراد، داده می‌شود. مثلاً، یک گروه درمان شناختی رفتاری متمرکز بر اختلال مصرف مواد، در ابتدا محیط‌های محرک را شناسایی می‌کند. در ادامه، به افراد کمک می‌کند تا به صورت مفید و کاربردی فرآیند فکر خود و موقعیت ایجاد شده را برای جلوگیری از سوء مصرف مواد کنترل کنند. این نوع گروه برای درمان‌های متکی به دارو و سایر اعتیادها کاربرد دارد.

گروه های حمایتی/گروه های خودیاری

افراد تشکیل دهنده این گروه، شرایط مشترک و هدف مشترک دارند. در واقع، این افراد درباره علت پیوستن به این گروه، مشکلات فعلی و اهدافشان صحبت می‌کنند. از طرفی، هر فردی داستان زندگی خود را بیان می‌کند و افراد کلمات دلسوزانه و انگیزشی به یکدیگر پیشنهاد می‌دهند. در این گروه، افراد وجود دارند که مراحل بهبودی خود را پشت سر می‌گذارند. در نتیجه، باعث ایجاد امید برای تازه واردها می‌‍‌شود. اعضای این گروه ممکن است از یک جلسه به جلسه دیگر تغییر کند. یکی از فواید اصلی این گروه این است که در هر زمانی که فرد بخواهد می‌تواند وارد گروه شود. رهبر گروه، برای هدایت جلسه حضور دارد. اما، تعامل گسترده بین اعضا را آموزش نمی دهد یا تشویق نمی کند. در حقیقت، در تلاش است تا افراد تجربیات خود را به اشتراک بگذارند. همچنین، تقویت مثبت دریافت کنند. الکلی های گمنام یک نمونه از گروه حمایتی خودیاری متقابل است، که در آن همه شرکت‌کنندگان می خواهند بر اعتیاد خود غلبه کنند.

گروه های مشاوره

این گروه بر راهبردهای حل مسئله و تعامل افراد با دیگران تمرکز دارد. در واقع، به آن‌ها کمک می‌کند تا بر مشکلات و مسائل خود غلبه کنند. افراد این گروه، به دنبال رشد شخصی خود هستند. البته از یکدیگر حمایت نیز می‌کنند. درمانگر این گروه، بیشتر یک تسهیل کننده است که گروه را هدایت و به اعضا اجازه‌ی جستجو و رشد می‌دهد. این نوع گروه درمانی برای افراد درگیر با مسئله طلاق یا بازنشستگی مفید است.

گروه درمانی پویا

این گروه در برنامه‌هایی که برای مقابله با رفتارهای اعتیاد آور ایجاد شده، استفاده می‌شود. در حقیقت، بر مشکلات افراد در تنظیم رفتار خود تمرکز دارد. گروه درمانی پویا شرکت‌کنندگان را تشویق می‌کند تا مشکلات مشترک خود را بررسی کنند. بنابراین، اعضای گروه نحوه‌ی مواجهه و تنظیم احساسات خود را فرا می‌گیرند.

گروه های پیشگیری از عود

این گروه، به افراد درگیر در اعتیاد کمک می‌کند تا بعد از گروه درمانی در مسیر خود ثابت قدم باشند. در واقع، ماه‌های ابتدایی پس از درمان بسیار مهم است، زیرا افراد بسیار آسیب‌پذیر هستند. بنابراین، این گروه به افراد برای شناسایی محرک‌های محیطی خطرناک کمک می‌کند. بنابراین، مهارت‌های مقابله‌ای آموزش داده شده به افراد، دوباره تمرین می‌شود.

گروه های فرآیندی بین فردی

این گروه قصد دارد الگوهای روابط معیوب افراد را شناسایی کند تا افراد تمایلات آسیب زننده خود را تغییر دهند. در واقع، به شرکت‌کنندگان نحوه تعامل با مردم در زندگی روزمره و ایجاد روابط رضایت بخش متقابل را آموزش می‌دهد.

زمانی که ما با مشکلی مواجه می‌شویم، در تلاش هستیم تا به هر طریقی آن را برطرف کنیم. اما، برخی مواقع ممکن است در طی مسیر، دچار یأس و ناامیدی شویم. در واقع، زمانی که فکر می‌کنیم این مشکل برای ما ایجاد شده و خود را تنها می‌بینیم، فشار روانی بیشتری را باید تحمل کنیم. یکی از جنبه‌های بسیار مهم اثر بخشی گروه درمانی، این است که ما از احساس تنهایی فاصله می‌گیریم. در واقع، متوجه می‌شویم افراد دیگری نیز با این مسئله دست و پنجه نرم می‌کنند. بنابراین، می‌توانیم چالش‌های خود را در میان بگذاریم. همچنین، از نحوه‌ی مواجهه و کنار آمدن دیگران با این مسئله نیز استفاده کنیم. پس، در برخی مواقع حتی گروه درمانی از مشاوره فردی نیز مفیدتر است. البته گروه درمانی فواید بسیار زیادی دارد، که باید بدانیم.

ممکن است در ابتدا تمایلی به پیوستن به یک گروه غریبه نداشته باشید. اما، روان‌شناسان معتقدند که بعد از گروه درمانی از اثرات آن شگفت زده خواهید شد. در واقع، برخی از فواید گروه درمانی عبارتند از:

حمایت عاطفی فراهم می‌کند

مشکلات باعث انزوا و احساس تنهایی می‌شوند. شرکت در گروه درمانی یک حمایت عاطفی برای فرد فراهم می‌کند. انزوا را از بین می‌برد. همچنین، انرژی‌های فرد را آزاد می‌کند.

انگیزه و امید ایجاد می‌کند

از آن‌جایی که همه افراد شرکت کننده در گروه با مسئله‌ای درگیر هستند، تجربیات و راه‌ حل‌های خود را بیان می‌کنند. همچنین، پیشرفت‌هایی که در این مسیر برای آن‌ها حاصل شده را به اشتراک می‌گذارند. بنابراین، این می‌تواند امید بخش باشد که این مشکل قابل مدیریت و حل شدن است.

مهارت‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد

گروه درمانی یک محیط حمایتی قوی برای تمرین مهارت‌های اجتماعی است. در واقع، درمانگر گروه عادت‌های غلط ارتباطی که در روابط افراد مشکل ایجاد می‌کند را از نزدیک مشاهده و شناسایی می‌کند. در نتیجه، پیشنهادهای فوری و عملی برای اصلاح آن‌ها به افراد می‌دهد. بنابراین، با این تمرین‌ها افراد می‌توانند رفتارهای جدید و روش‌های متفاوت  برقراری ارتباط را به کار گیرند.

کمک حرفه‌ای به افراد ارائه می‌دهد

جلسات مشاوره گروهی توسط درمانگران یا مشاوران آموزش دیده با تخصص در مداخلات رایج مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) یا روان‌درمانی بین فردی (IPT)  برگزار می‌شود. آن‌ها در زمینه مسئله‌ای که گروه برای آن تشکیل شده و مشکلات مشابه، تجربه بالایی دارند. بنابراین، تکنیک‌ و تمرین‌هایی را به افراد ارائه می‌دهند که کارایی آن‌ها اثبات شده باشد. بنابراین، افراد از این ابزارهاتی عملی برای بهبود زندگی و روابط خود در دنیای واقعی استفاده می‌کنند.

هزینه کمتری دارد

گروه درمانی نسبت به درمان فردی، هزینه کمتری دارد. بسته به مکان برگزاری آن و نوع مداخله‌ای که استفاده می‌شود، می‌تواند ایگان یا کم هزینه باشد.

معمولاً گروه درمانی برای بزرگسالانی که پریشانی روانی را تجربه می‌کنند، مناسب است. بنابراین گروه درمانی با اهدافی که دارد برای طیف وسیعی از مشکلات کاربرد دارد. این مشکلات شامل موارد زیر است:

• اختلال دو قطبی
• اختلال وسواسی جبری (OCD)
• اختلال مصرف مواد
• فوبیای اجتماعی
• اختلالات خوردن
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD)
• اختلال هراس
• اختلال اضطراب
• افسردگی

همچنین گروه درمانی به افراد کمک می‌کند تا با موارد زیر کنار بیایند:

• طلاق
• خشونت خانگی
• درد، استرس و بیماری مزمن
• مدیریت خشم
• اندوه و فقدان
• مدیریت وزن و…

شما باید بدانید زمانی گروه درمانی توصیه می‌شود که در ابتدا از مشاوره فردی استفاده کرده باشید. در واقع، بعد از تعیین نوع مشکل شما و راه‌های مناسب برای حل آن، استفاده از گروه درمانی توصیه می‌شود. پس، زمانی که توصیه به گروه درمانی باشد، گروه درمانی مفیدتر است. بنابراین، تعیین اینکه کدام نوع درمان برای شما بهتر است، بسته به نظر درمانگر شما دارد. مثلاً، در فرآیند طلاق به زوجین توصیه می‌شود بعد از مشاوره طلاق بصورت فردی، چند جلسه مشاوره گروهی دریافت کنند. از طرفی می‌دانیم که برخی از مشکلات صرفاً نیازمند مشاوره و درمان فردی است. مانند، برخی از مشکلات شخصیتی، تمایل به خودکشی و … در نتیجه، گروه درمانی فایده چندانی ندارد. بنابراین، پاسخ به این سؤال براساس نوع مشکل شما و نظر درمانگرتان قابل تبیین است.

گروه درمانی با کار گروهی متفاوت است. در واقع، در گروه درمانی، درمان اتفاق می‌افتد. بنابراین، باید افراد دارای صلاحیت و آموزش دیده در زمینه مشکل شما در گروه حضور یابند. تیم گروه درمانی مرکز مشاوره باتابان از اساتید بسیار با تجربه در زمینه اضطراب، افسردگی، اختلال دو قطبی، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال وسواسی جبری، زوج درمانی (مشکلات مربوط به زوجین)، رفتار درمانی و … تشکیل شده است. بنابراین، شما می‌توانید مشکل خود را با همکاران ما در میان بگذارید و مشاوره گروهی مناسب با مشکل خود را دریافت کنید.

گروه باز یا بسته چیست؟

گروه‌ها‌ی باز، گروه‌هایی هستند که پیوستن اعضای جدید به آن در هر زمانی ممکن است. از طرفی، گروه‌های بسته چنین قابلیتی ندارند. در واقع، همه‌ی افراد باید به طور همزمان گروه را شروع کنند. مثلاً، همه در یک جلسه 10 هفته‌ای با هم شرکت کنند. هر کدام از آن‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارد. بنابراین، برای شرکت در یک گروه بسته ممکن است لازم باشد چند ماه صبر کنید. در نتیجه گروه مناسب خود را بیابید.

آیا در گروه درمانی حتماً باید مشکل خود را به طور کامل در مقابل دیگران بیان کنیم؟

به طور کلی شرکت در گروه درمانی نیازمند آن است که شما به بیان مشکل و تجربه‌ی خود متمایل باشید. در واقع، بنای اصلی گروه درمانی بر گفت و گو و استفاده از تجربیات است. پس، برای بهره‌گیری بیشتر از گروه درمانی لازم است صحبت کنید. با این حال، شما می‌توانید موارد مهمتر را بیان کنید. مطالبی را که دوست ندارید دیگران بدانند، بیان نکنید.