زوج درمانی ممکن است در نظر بسیاری از افراد نشانهی ضعف یک رابطه باشد؛ اما باید دانست که تنها زوجهایی به زوج درمانگر مراجعه میکنند، که هم دارای قدرت و عزت نفس بالا بوده و هم به دنبال رفع مشکلات اصلی هستند. فرایند زوج درمانی کمک میکند که زوجین بر مسائل اساسی و مهمتر تمرکز کنند و دست از حاشیه پردازی و افزودن تنش بردارند. گاهی زوجین با خود گمان میکنند تمام تلاش خود را برای رابطه اعمال کردهاند و مقصر فقط طرف مقابل است؛ جلسات زوج درمانی به زوجین این فرصت را میدهد که بدانند آنچه تا کنون انجام میدادهاند حتی اگر خوب هم بوده مناسب رابطه نبوده است و باید اصلاح شود.
زوج درمانی نوعی از روان درمانی است که در آن روانشناس به عنوان یک درمانگر به زوجها کمک میکند که در رابطهی خود بینش لازم را کسب کرده و با انجام تمرینهای گوناگون ناسازگاریها را حل کنند و به آرامش و بهبود برسند.
زوج درمانی فرآیند و تکنیکهایی را در برمیگیرد که یک درمانگر جهت شناخت، ریشه یابی و اصلاح ارتباط و رفتار زوجین پیاده میکند.
در واقع وجه تفاوت مشاوره طلاق و زوج درمانی، این است که:
با توجه به این تعاریف، اهمیت به رابطه و خانواده و تمایل به کم کردن تعارضها و رفع ایرادات، انگیزهی اصلی طی کردن جلسات زوج درمانی است.
یک گلدان را تصور کنید که میتواند مثال خوبی برای رابطهی میان همسران باشد. برای داشتن گلی شاداب، رسیدگی به تمامی جوانب همچون آب کافی و به اندازه، خاکی که مدام تقویت میشود و تامین نور خورشید ضروری است. این رسیدگیها باید با بروز هر گونه تغییر مناسب سازی شود؛ یعنی وقتی گل پژمردهتر میشود، باید یافت که مشکل در کجا بوده است؟ هدف اصلی زوج درمانی یافتن این مسئله است. درواقع کمک میکند که افراد بر اساس نیازهای یکدیگر عمل کنند نه آنچه خود درست میدانند.
در رابطه سه سطح مقبولیت، محبوبیت و جذابیت وجود دارد که در ادامه مفصل به آنها خواهیم پرداخت. هرکدام از این سطوح قابل ارتقا هستند و باید هنگام طی کردن جلسات زوج درمانی، غنی سازی شوند. اگر رابطهای پا بر عرصهی غنی سازی نگذارد دچار افت خواهد شد.
علت تاکید بر مبحث غنی سازی این است که براساس مطالعات انجام شده، با گذشت هرچه بیشتر زمان اختلافات و اختلالات گذشته تثبیت شده و درمان آنها هم سختتر خواهد شد. لذا مبحث غنی سازی روابط در سطوح یاد شده، از اهداف زوج درمانی است.
در نهایت با راهنمایی زوج درمانگر، زوجین به مشکل اصلی که در هر یک از آن سطوح وجود دارد متمرکز شده و پا در مسیر بهبود رابطه مینهند.
یکی از مهمترین و بهترین کاربردهای زوج درمانی، دخالت شخص سوم بر مبنای ارائهی راهحل است. زوجین برای حل تعارضات بین خود، معمولاً دو رویکرد را پیاده میکنند:
حال توجه کنید که یک زوج درمانگر به عنوان شخص سوم، هم نقش یک مداخله گر را ایفا میکند با این تفاوت که عینک قضاوت بر چشم ندارد و هم راه حل مناسب را به زوجین نشان میدهد.
زوج درمانی میتواند همواره دید بازتری نسبت به کلیت رابطه و مفهوم ازدواج به افراد بدهد. همچنین به شناخت بهتر هر فرد نسبت به خودش کمک میکند. گاهی بیشتر مشکلات ناشی از اطلاعات محدود و غلط دربارهی کلیت ازدواج بوده است، همچنین میتواند به علت بروز هرگونه تغییر در رابطه رخ دهد، مثلا: تغییر شغل، جابجایی محل زندگی، بیکاری، تولد یک فرزند و…؛ که در تمامی این موارد مراجعه به زوج درمانگر مفید است.
تولد یک فرزند و ورود یک انسان جدید به رابطهی زن و مرد، علاوه بر نکات مثبت و افزایش استحکام یک پیوند، آمادگی بروز تنشها و تعارضاتی را هم در خانواده فراهم میکند. تربیت فرزند از مهمترین مسئولیتهای زن ومرد در رابطه است؛ پس برای عبور هرچه بهتر از اولین تجربهی پدر و مادر شدن، نیاز به یک مشاور احساس میشود.
در ادامه با انواع زوج درمانی بیشتر آشنا میشوید:
در این نوع درمان، تاکید و تمرکز بر روی اختلالات حل نشده و تنشهای درونی برآمده از دوران کودکی و رفتار والدین است. درمانگر عمیقترین لایههای روان زوجین را کشف میکند و مسبب اصلی رویدادهای حال حاضر را به دست میآورد. برای مثال نقش مادر در گذشتهی فرد را بررسی میکند؛ زیرا تمرکز این رویکرد حول محور فرایند رشد در دوران کودکی تا زمان مستقل شدن و جدایی از مادر وخانواده میگردد.
این نوع از زوج درمانی مبنی بر تقویت تبادل رفتاری میان زن و مرد است. به این صورت که با تعیین کردن یک الگوی رفتاری سالم و مناسب برای زوجین، رفتارهای مثبت افزایش یافته و رفتارهای منفی کاهش مییابد. رفتارهای معینی که نتجهی مثبت دارند پاداش میگیرند و موجب تقویت تبادلات مثبت میان زن و مرد میشود.
درمانگر در این نوع از زوج درمانی، به بهبود تبادلات رفتاری زوجین کمک میکند و مهارهای حل مسئلهی آنها را افزایش میدهد؛ به طوری که اعمال تکراری ناسازگار در رابطه شناسایی میشود و بهبود مییابد.
درمانگر شناخت و درک منفی زوجین را با ساختار قدرت و نقش افراد در خانواده مورد بررسی قرار میدهد. منظور از ساختار قدرت به چالش کشیدن نقش هر یک از اجزای خانواده است. و به همین ترتیب رفتارهای درست و جایگزین را مطرح میکند. این رفتارهای جایگزین به کمک ایفای نقش درست و اصلاح شده بر ایجاد و تقویت درک مثبت در خانواده اثرگذار است.
مبنای این نوع از درمان این است که تمامی احساسات و عواطف زوجین در جلسات باید جدی گرفته شود. درواقع رویایی صادقانهی زوجین با عواطف و احساسات خود در طول درمان از اهمیت زیادی برخوردار است. در این نوع زوج درمانی باز کردن بیرویهی مسائل گذشته و نگرانی دربارهی آینده کمتر میشود و زمان حال مورد تاکید و توجه قرار میگیرد.
در این رویکرد زوجین به کمک مشاور، الگوهای ناسازگاری که دلبستگی و پیوند میان زن و مرد را هدف قرار میدهد پیدا میکنند. در واقع تکنیکهایی را که دلبستگی و محبت سالم را دررابطه ایجاد میکند میآموزند. مطالعات نشان داده که این تکنیک کمک زیادی به ماندگاری و تثبیت این دلبستگی خواهد کرد.
این رویکرد غالباً در خصوص زوجهایی به کار گرفته میشود که رابطهی خود را محکوم به شکست میدانند. روایت درمانی کمک میکند افراد بدانند هیچ گاه یک جریان روایی واحدی وجود ندارد که کلیت تجربهی آنان را دربرگیرد. این رویکرد به همکاری زوجین هنگام گفت و گو و روایت و مرور ماجراها منجر میگردد.
رویکرد راه حل محور مربوط به زمانی است که زوجین با یک مسئلهی خاص سر و کار دارند که در در کوتاه مدت ایجاد شده و مقطعی است. این رویکرد کمک میکند افراد به به هدف خاص خود متمرکز باشند و تعارضات پیش آمده را حل کنند. همانند تغییر موقعیت شغلی.
طرحواره درمانی یک رویکرد پیشرفته و ابتکاری است. در این روش تلاش میشود که عناصر فعال و ساختار یافته در رفتار افراد در کنار ذهنیت آنها و تجارب اولیهی زندگیشان مورد بررسی قرار گیرد تا تعارضات اصلی و بنیادین آشکار شود.
این روش کارآمد و محبوبی است که در سه مرحلهی ارزیابی رفتاری زوجین، بازخورد و درمان انجام میپذیرد. در این رویکرد تاکید بر افزایش پذیرش در زن و مرد، موجب تغییر رفتار آنها میشود و زوجین مهارت و توانایی همدلی و درک تقابل را در خود بالا میبرند.
این رویکرد از عمیقترین رویکردهای درمانی بوده که به ریشه یابی در روان فرد میپردازد. درمانگر با این روش پنهانیترین احساسات و ترسهای شریک عاطفی فرد را در مییابد و عت بروز مشکلات حال حاضر را تحلیل میکند. این رویکرد یک فضای کاملاً گفت و گو محور را میطلبد و با تاکید بر بیپرده گویی توسط درمانگر به مسیری درست هدایت میشود.
یکی از رایجترین رویکردهای زوج درمانی پس از 40 سال تحقیق مستقیم توسط گاتمن پایه گذاری شد. این الگو کمک میکند که زوجین در نهایت درک بیشتر و بهتری از رابطهی خود داشته باشند و صمیمت، همدلی و محبت میان آنها افزایش یابد. روش گاتمن بر نکاتی مهم تاکید داشت همچون: احترام متقابل زوجین که منجر به نزدیکی بیشتر میشد، آرام نگهداشتن فضای بحثها و اختلافات، کمک به افزایش درک متقابل زوجین و بازسازی و پر کردن خلاهای رابطه برای جلوگیری از سرد شدن و… .
از جمله مزایای شرکت در جلسات زوج درمانی میتوان اشاره کرد به:
معایب زوج درمانی شامل مواردی میشود که در اصل ارتباط مستقیم با شیوهی درمانی درمانگر و همچنین عدم پذیرش و همکاری زوجین دارد. یک درمانگر به دلایل زیر میتواند بر بینتیجه و ضعیف بودن جلسات درمان بیفزاید:
وقتی افراد بدون تحقیق کافی یا به اجبار یکی از طرفین اقدام به شرکت در جلسات زوج درمانی میکنند، علاوه بر بیفایده بودن هزینههای زمانی و مالی، رابطه را به تخریب بیشتر سوق میدهند.
رویکرد تلفیقی تا کنون بهترین تکنیک در زوج درمانی در نظر گرفته میشود؛ اما به طور کلی هر زوج درمانگر بنا بر تعارضات میان زوجین، رویکرد مناسب خود را پیش میگیرد. به هر نحو در اغلب رویکردها تکنیک اصلی و بنیادین زیر به کار گرفته میشود:
به این صورت است که از همان ابتدا زن و مرد از فضای مسموم و پرتنش خود به آرامی فاصله میگیرند و در نتیجه از اجرای الگوی نامطلوب تکراری زوجین جلوگیری میشود.
شناخت در دو دستهی «جنس» و «فصل» وجود دارد. شناخت جنس این معنا که: جنس مرد به طور کلی چگونه است؟ و جنس زن به طور کلی چگونه است؟ و شناخت فصل یعنی: «من» به عنوان مرد چگونهام و چگونه عمل کردهام؟ و… . درمانگر همان شخص سومی است که به زوجین نشان میدهد که هر دو شناخت دربارهی خود را افزایش دهند و درک درستی از مفهوم «حق» و «وظیفه» پیدا کنند.
درمانگر علاوه بر خوب بودن در رابطه و خوب عمل کردن، مناسب بودن رفتارهای طرفین را بررسی میکند. به بیان بهتر به مناسب سازی رابطه میپردازد.
تمرکز بر افزایش دانش زوجین / تمرین دانستهها در کنار مشاور / کسب مهارت (کجا و چگونه عملیاتی شود) / بهره بردن و به نتیجه رسیدن
بسیاری از مواردی که افراد گمان میکنند، هیچ راهی به جز طلاق نیست، از این موضوع ناشی میشود که: راهی نمیشناسند، نه اینکه هیچ راهی نیست!
در عمدهی مواقعی که باعث میشود یک زوج به درمانگر مراجعه کنند، مربوط به اشکالاتی است که منجر به کاهش مقبولیت، صمیمیت و جذابیت زوجین میشود. اشکال در هر کدام از این سطوح نیاز به زوج درمانی دارد و ضعف در آنها: 1- بر احساسات زن و مرد تاثیر داشته، 2- در صمیمت اختلال ایجاد کرده، 3- و در جاذبهی جنسی اشکال ایجاد میکند. بنا بر این هر مقولهای که این سه بخش رابطه را تحت الشعاع قرار دهد، نیاز به مشاوره و درمانگر دارد.
باور اشتباهی که در میان عموم مردم وجود دارد این است که اگر تنها یکی از طرفین رابطه، دچار اختلال و مشکل بود باید از علم روانشناسی بالینی کمک گرفت؛ در صورتی که یک فرد متاهل، تنها و مستقل زندگی نمیکند و دارای خانواده است. بروز هرگونه مشکل در یکی از زوجین بر تمام ارکان خانواده اثرگذار است. برای مثال بهتر است فرد متاهل مبتلا به افسردگی یا اضطراب و…، علاوه بر مراجعه به یک روانشناس بالینی با حضور همسر خود در جلسات زوج درمانی نیز شرکت کند. چراکه یک فرد افسرده تمایل کمتر به خلوت زناشویی دارد. شرکت جلسات زوج درمانی کمک میکند به: 1-افزایش آگاهی و تحمل برای خود فرد مبتلا، 2- همراهی بهتر و کارآمدتر با بیمار، 3- کوتاهتر شدن طول درمان.
پس وقتی در یک خانواده اختلال یا بیماری روانی بروز پیدا میکند، خانواده باید بداند چگونه با این مسئله برخورد کند. حتی اگر برای تمامی این مسائل افراد به روانشناس مراجعه نکنند، دست کم آموزش برای افزایش آگاهی در خانواده ضرورت دارد.
عوامل بسیاری در میزان هزینهی جلسات زوج درمانی تاثیر گذار است که شامل موارد زیر است:
تخصص: بنا بر میزان تحصیلات، سابقه و تخصص هر درمانگر ممکن است هزینهی جلسات هم متغیر باشد. یک درمانگر حرفهای و پرسابقه جلسات را با همکاری زوجین به صورت مفید به پایان میرساند و در مناسبترین بازهی زمانی زوجین را به نتیجهای مناسب هدایت میکند.
مدت طول درمان: مسلماً بنا بر زمان بر بودن تعارضات و مشکل هر زوج، طول زوج درمانی هم متفاوت است. بسته به بروز مشکلات در بازهی زمانی بسیار طولانی، حل شدن آن مشکلات نیز زمان مناسب خود را میطلبد.
محل درمان: خصوصی یا دولتی بودن مرکز، و همچنین شهر و منطقهی مورد نظر موجب متغیر بودن هزینههای جلسات زوج درمانی میگردد.
گاهی افراد تصور میکنند که درمانگر در یک تا سه جلسهی اولیه، باید حکم قطعی داده و طرفین به نتیجهی درست برسند؛ درحالی که باید توجه داشت طول درمان در یک جلسهی تخصصی زوج درمانی، کاملاً بستگی به نوع مسئله دارد. آیا مشکل آنی و دفعتی پیش آمده؟ یا در طول زمان و آرام آرام شکل گرفته؟ زمانی که مسائل مختلف در طی زمانی طولانی ایجاد شده باشند، روند درمان هم نیاز به صبوری و مدت زمان بیشتری خواهد داشت.
باید توجه داشت که وقتی زوجین تصمیم میگیرند به یک زوج درمانگر مراجعه کنند، یعنی آنچه تا کنون فکر و عمل میکردهاند رابطه را به نتیجهی مطلوب نرسانده است. بنابراین در جلسات زوج درمانی نمیتوان انتظار تایید شدن داشت. درواقع پیدا کردن نکات اشتباه و آسیب زا هدف اصلی در این جلسات است. لذا معرفی مقصر یا قضاوت رفتار زوجین، رویکرد سالم و اثربخشی نخواهد بود.
در طول جلسات درمان، نقایص زن و مرد باید به شکلی درست برایشان روشن شده و به مرور راه حلی مناسب ارائه شود تا تغییری پایدار در رفتار و کردار پدید آید.
برای انتخاب زوج درمانگر مناسب بهتر است این موراد تا حدی در نظر زوج های گرامی مورد توجه باشد:
زمانی که زوجین تصمیم میگیرند برای اصلاح رابطهی خود به یک درمانگر مراجعه کنند، اول از هر چیز مشاور مورد نظر باید گزینهی مشترک هردوی آنها باشد؛ چراکه طی کردن جلسات زوج درمانی احتیاج به پذیرش دارد و اگر یکی از زوجین با مشاور انتخاب شده موافق نباشد، نمیتوان نتیجهی مطلوب را دریافت کرد.
پیشنهاد میشود که زوجها تمرکز اصلی خود را بر رویکرد و روش درمان مشاور قرار ندهند. در نظر داشته باشید که هر زوج درمانگر دارای تخصص است و بر رویکرد منحصر خود تسلط و تبحر دارد.
بهتر است درمانگری انتخاب شود که زوجین ارتباط راحتتری با او برقرار کنند. همین نکتهی ساده موجب میشود که علاوه بر راحت و بیپرده بیان کردن تمام موضوعات و مشکلات، پذیرش هم از طرف زوجین سادهتر صورت گیرد.
به طور کلی برای یافتن مناسبترین مشاور برای شما، توجه به تخصص، رزومه، فضای فکری و اعتقادی و… بسیار مهم است. از این جهت در انتخاب زوج درمانگر نیز توصیه میشود، فضای فکری طرفین گفت و گو تا حدی مشترک باشد.
تمامی این موارد منجر به یک انتخاب درست و منطقی میشود و هر زوج بر اساس میزان اهمیتی که برای رابطهی خود قائل است، یک مرکز مشاوره امن و مناسب را برمیگزیند. مرکز مشاوره باتابان به تمامی زوجها این امکان را میدهد که هر چه بهتر به بازسازی روابط عاشقانهی خود بپردازند و از تخصص درمانگران پرسابقه با رویکردی علمی بهرهمند شوند.
برای دریافت نوبت به صورت آنلاین، حضوری و تلفنی میتوانید از طریق سایت باتابان اقدام کنید. در صورت پیش آمدن هر گونه پرسش و مشکل، همکاران ما در اسرع وقت پاسخگوی شما خواهند بود.
به طور کلی هر رابطه دارای سه ضلع اصلی است: تعهد، صمیمت و اشتیاق. اشکال در هرکدام از این موارد میتواند منجر به جدایی شود اما هر فردی دارای قدرت تصمیم گیری است و نمیتوان حکم کلی داد. بروز مشکل در هر سه ضلع مسلماً یک رابطه را به انتها خواهد برد.
مثال: خیانت در رابطه، بیاعتمادی، بیتوجهی و کم شدن یا حذف شدن محبتهای کلامی و غیر کلامی، حرمت شکنی کلامی یا رفتاری به طور دائم و… .
این کار غیر ممکن نیست. اما باید توجه کرد بسیار سخت میتوان بدون حضور یک پزشک دست به جراحی زد. برای اینکه بتوانید با همکاری یکدیگر ازدواج خود را ترمیم کنید باید: نگاه منصفانه و درستی به خود و رفتارهای خود داشته باشید، مسئولیتکارهای خود را به عهده بگیرید، صداقت را فراموش نکنید، از هر آنچه هردو از رابطه میخواهید لیست تهیه کنید، سعی کنید و شنونده بودن را بیاموزید.
هنگام رابطه با یک فرد خودشیفته، شما نمیتوانید راحت حرف بزنید و اعتراض کنید؛ مورد تحقیر قرار میگیرید؛ همچنین باید مرتباً او را بستایید و به او یادآوری کنید چقدر خوب است؛ احساس حسادت شما توسط او تحریک میشود؛ باور دارد که تمامی مشکلات رابطه از سمت شماست و… .
خود شیفتگی شکلی از بروز عزت نفس بسیار ضعیف در افراد است. درمانگر با نفوذ بر لایههای عمیق شخصیتی فرد خود شیفته میتواند به درمان آن کمک کند.
پاسخ به این مسئله نیازمند طی کردن جلسات درمانی و تمرین مهارت گفتگوی زوجین است. اما به طور خلاصه توجه به ویژگیهای زنانه و مردانه در این امر بسیار کمک کننده است. با شناخت کافی در این موضوع، شما میتوانید با آرام کردن فضا، ابتدا از جملات مشترک میان شریک عاطفی خود شروع کنید و سپس به بیان حرفهای خود بپردازید. فراموش نکنید که بروز یک مسئله میان دو فرد کاملاً متفاوت امری طبیعی است، و این شیوهی برخورد شما با آن مسئله است که هدایت باقی رابطه را بر عهده دراد.
تولد یک فرزند همواره امری خوشایند و بسیار کمک کننده است و به افزایش محبت زوجین میافزاید؛ اما باید توجه کرد زمانی که هزاران مشکل اساسی حل نشده میان زن و مرد وجود دارد و فضای مسموم رابطه هنوز درمان نشده، اقدام به فرزند آوری تنها مشکل هزار و یکم آن ازدواج خواهد بود. بنابراین ابتدا باید از ترمیم رابطهی خود به اطمینانی نسبی رسیده و پس از ایجاد خانوادهای امن، انسان دیگری را در رابطهی خود وارد کنید.
مشاور اختلالات فردی و روانکاوی
زوج درمانی، مشاوره فردی و خانوادگی، درمان اختلالات خلقی، اضطراب، افسردگی
مشاور حقوقی، کیفری و خانواده
مشاوره ازدواج و زوح درمانی و درمان اختلالات جنسی
حتما در مجله روانشناسی مرکز مشاوره باتابان بخوانید:
برای عضویت در خبرنامه و دریافت جدیدترین مقالات به صورت هر دو هفته یکبار، لطفا ایمیل خود را وارد کنید