گفتار درمانی کودک 4 ساله (علائم، روش های خانگی و رزرو وقت)

کودک 4 ساله باید بتواند بر بسیاری از مهارت‌های گفتاری تسلط داشته باشد، جملات کوتاه و یا پیشرفته بیان کند،کلمات را درست ادا نماید، درمورد اتفاقات و برنامه‌ها صحبت کند، اسم روزهای هفته و ماه‌های سال را بگوید و بسیاری دیگر از مواردی که در رسش زبانی کودک وجود دارد. با این حال همه مثل هم نیستند و گاهی کودکان نسبت به سن و همسالان خود دچار تاخیر زبانی هستند و یا ممکن است به اختلالات گفتاری مبتلا باشند. گفتار درمانی کودک 4 ساله به بهبود، رشد و ارتقای زبان کودک کمک می‌کند. گفتار درمانی زیر شاخته علوم توانبخشی است که برای درمان کودکان و بزرگسالانی که از نظر حرف زدن دچار مشکل هستند از تکنیک‌های حرفه‌ای و تخصصی استفاده می‌کند.

گفتار درمانی کودک 4 ساله بر اساس نوع نیاز کودک متفاوت می‌باشد و بیشتر روی ساخت و ترکیب جملات تمرکز دارد. متخصص پس از معاینه و مصاحبه تشخیصی برنامه درمانی را طراحی می‌کند. برخی از تمرینات و تکنیک‌های درمانی در کلینیک انجام می‌شود و برخی دیگر باید توسط والدین صورت بگیرد. والدین در گفتار درمانی کودک 4 ساله نقش اساسی دارند و باید از مفاهیم روانشناسی رشد آگاه باشند تا به شکوفایی ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فرزند خود در هر دوره از تحول کمک کنند. از جمله تمرین‌های گفتار درمانی کودک چهار ساله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

با او صحبت کنید

مهم‌ترین اصل در گفتار درمانی کودک 4 ساله، مکالمه با کودک است به گونه‌ای که در بسیاری از موارد رشد زبان کودکان براساس فضا و محیط خانواده و نحوه ارتباط آن‌ها با کودک متفاوت می‌باشد. زیرا ما از شنیدن یاد می‌گیریم و بهترین راه برای بهبود و رشد حرف زدن کودکان، شنیدن است. برخلاف تصور، فرزندان شما در این سن قادر به فهمیدن بسیاری از موضوعات هستند؛ پس سعی کنید زیاد با آن‌ها صحبت نمایید و وارد مکالمه شوید. درباره وقایع پیرامون، کارهایی که قصد دارید انجام دهید و  فعالیت‌هایی که آن‌ها باید انجام دهند، صحبت کنید، با حوصله و همراه با ذکر نکات مثبت اشتباهات گفتاری آن‌ها را اصلاح نمایید.

جملات کوتاه او را بسط دهید

برای کودکان چهار ساله همانند گفتار درمانی کودک سه ساله می‌توانید به جملات و کلمات کوتاه آن‌ها پر و بال بدهید. اگر فرزندتان خواسته‌هایش را به صورت تک کلمه و کوتاه بیان می‌کند شما آن‌ها بسط بدهید. مثلا می‌گوید مامان، آب! شما می‌توانید تکرار کنید مامان جان آب می‌خواهی؟ چقدر آب برات بیارم؟ آب سرد می‌خوای یا آب گرم؟ آب می‌خواهی چی کار کنی؟ البته نباید کودک را در بمباران سوالات خود قرار دهید! بعضی جملات را توصیفی بیان کنید و برخی را پرسشی. با این کار یک درخواست ساده به مکالمه‌ای آموزنده تبدیل می‌شود.

تمرینات را با بازی و سرگرمی همراه کنید

براساس مشاوره کودک، بهترین ابزار آموزش در گفتار درمانی کودک 4 ساله، بازی و سرگرمی می‌باشد و فعالیت‌های همراه با سرگرمی برای او لذت بخش و جذاب است و سریع‌تر و بهتر به ذهن سپرده می‌شوند. هنگام انجام تمرینات بازی کنید، بخندید، شوخی کنید و فضای مفرحی برای او ایجاد نمایید. مثلا اگر کودک شما به کتاب داستان علاقه ندارد با سرگرمی و بازی فرصتی برای مطالعه فراهم کنید.

از فلش کارت‌ ها کمک بگیرید

فلش کارت‌ها و تصاویر همانطور که در گفتار درمانی کودک 6 ساله استفاده می‌شوند برای کودک 4 ساله هم برای افزایش دایره واژگان و جمله سازی کاربرد دارند. در این تمرین کارت‌های حاوی تصاویر مختلف به کودک نشان می‌دهیم و از او می‌خواهیم اشیاء را نامگذاری و آن‌ها را توصیف نماید. می‌توانید درمورد تصاویر از کودک سوال بپرسید و با چاشنی طنز درمورد آن‌ها داستان کوتاه بیان کنید.

شعر بگویید و کتاب بخوانید

کودکانی که با شعر و کتاب سر و کار دارند مهارت‌های گفتاری و ادراکی آن‌ها سریع‌تر رشد می‌کند و دایره واژگانشان گسترده است. برای گفتار درمانی کودک 4 ساله برای او کتاب و اشعار کودکانه بخوانید، تصاویر جذاب کتاب را به او نشان دهید و درمورد آن‌ها حرف بزنید، درباره شخصیت‌های داستان گفتگو کنید. این کارها مهارت‌های زبانی دریافتی، گفتاری و عزت نفس کودکان را تقویت می‌کند.

به گفتار درمانگر مراجعه کنید

نحوه انجام گفتار درمانی کودک 4 ساله براساس تشخیص متخصص متفاوت است؛ پس قبل از هر چیز باید به گفتار درمان مراجعه کنید تا تمرینات و دستورالعمل‌های لازم برای بهبود، رشد و ارتقای مهارت‌های دریافتی و گفتاری کودک 4 ساله را به شما ارائه دهد. گاهی والدین با مشاهده تاخیر در گفتار کودکان آشفته و نگران می‌شوند و با رفتارهای اشتباه اعتماد به نفس و عزت نفس کودکان را مخدوش می‌کنند؛ لذا حتما شماره روانشناس را داشته باشید.

مراحل و روش‌های مختلفی برای گفتار درمانی کودک 4 ساله وجود دارد و هیچ راه حلی برای همه پیشنهاد نمی‌شود. وقتی به سایر کودکان نگاه می‌کنید، می‌توانید تفاوت بین آن‌ها را ببینید. اگر چه این راه بهترین شیوه برای نتیجه گیری در مورد اختلالات گفتاری نیست، زیرا همه کودکان با سرعت خاص خود رشد می‌کنند. اما علائم زیر به شما می‌گوید که باید به گفتار درمانگر مراجعه کنید:

• ‌هنگام صحبت کردن نفس کم می‌آورد.
• در درک دستورات طولانی مشکل دارد.
• برای پاسخ دادن به سوالات چه زمانی و چرا مشکل دارد.
• مفاهیم فضایی مانند( بالا، پایین، راست، چپ) را به درستی درک نمی‌کند.
• در فهم جملات و مکالمات مشکل دارد و منظور مخاطب را درک نمی‌کند.
• تلفط کلمات و جملات به گونه‌ای است که افراد غریبه نمی‌توانند مقصود او را درک کنند.
• فرزند شما در برقراری ارتباط مشکل دارد و نمی‌تواند برخی از حروف را به درست تلفظ نماید.

 شامل مهارت‌های زبان دریافتی و بیانی است که کودک در چهار سالگی باید بر آن‌ها تسلط داشته باشد. تقریبا همه کودکان به صورت بالقوه این توانمندی‌ها را دارند اما مشکلات شناختی، خانوادگی و اجتماعی ممکن است مانع از شکوفا شدن آن‌ها شود. در گفتار درمانی کودک 4 ساله آگاهی از توانمندی‌های متناسب با دوره تحول ضروری می‌باشد. از جمله مهارت‌های گفتاری کودک 4 ساله عبارتند از:

• دایره لغاتی با حدود 1200 کلمه دارند.
• در ساخت جملات اسمیه و فعلیه حروف ربط به کار می‌برند.
• در مورد وقایع و حوادث، با جملات ساده و مرکب گفتگو می‌کنند.
• اسم روزهای هفته، ماه، سال و کلمات پیچیده‌‌ای مانند ولگرد، بدبخت و آلوده را بر زبان می‌آورند.
• در گنجینه کلمات آن‌ها 50 درصد اسم، 20 درصد فعل و انواع قید و صفات و حروف وجود دارد.
• جملات با چهار، پنج کلمه بیان می‌کنند، به مرور آن‌ را توسعه می‌دهد و جملات پیشرفته‌تر می‌سازند.

برخی از والدین متوجه مشکلات گفتاری کودک خود می‌شوند؛ اما تصور می‌کنند این اختلالات با بزرگ شدن برطرف می‌شود. در صورتی که اختلالات گفتاری اگر در سن پیش دبستانی برطرف نشوند به سنین بالاتر انتقال پیدا می‌کنند و با ورود کودک به مهد کودک و مدرسه، انواع مشکلات شخصیتی و اجتماعی و تحصیلی به دنبال خواهد داشت. انواع اختلالات گفتاری کودک 4 ساله در دو نوع اختلالات دریافتی و بیانی تقسیم بندی می‌شود:

• اختلالات گفتاری دریافتی: در بردارنده مشکلات گفتاری است که به ادراک مربوط می‌شود. برخی می‌پرسند آیا کودکان اوتیسم حرف میزنند؟ عمده مشکلات این کودکان به دلیل اختلالات ادراکی است. در گفتار درمانی کودک 4 ساله، اختلالات زبان دریافتی شامل عدم فهم کلمات و جملات، تشخیص ندادن فعل و اسم و حرف و درک نکردن منظور و مقصود دیگران است.
• اختلالات گفتاری بیانی: این دسته از اختلالات در گفتار درمانی کودک 4 ساله به صحبت کردن مربوط می‌شود و برای درمان آن‌ها تمریناتی همچون جمله سازی، نامگذاری اشیاء، استفاه از حرکات، آواز خواندن و… پیشنهاد می‌شود.

هنگامی که کودک نسبت به همسالانش تاخیر زبانی داشته باشد در جمع همسالانش مورد سرزنش و تمسخر قرار می‌گیرد، اعتماد به نفس و عزت نفسش زیر سوال می‌رود؛ او ممکن است به مرور گوشه گیر و منزوی شود و در سال‎های مدرسه با چالش‌های جدی مواجه گردد. زیرا گفتار و زبان از مهم‌ترین معیارهای پذیرش و رشد شخصی، خانوادگی، تحصیلی، کار و اجتماعی در بزرگسالی است. هدف گفتار درمانی کودک 4 ساله، ظاهرا درمان اختلالات گفتاری و رشد و ارتقای مهارت‌های دریافتی و زبان کودک می‌باشد؛ اما زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی او را دگرگون می‌کند. در روانشناسی کودکان استثنایی، هدف استفاده از تمام ظرفیت‌ها و مهارت‌های زبانی کودک است.

در رشد زبان کودکان در دوران طلایی رشد، والدین نقش حیاتی دارند. تصور نمایید مادری پیوسته با فرزند خود حرف می‌زند، قصه‌های متنی و تصویری برای او تعریف می‌کند و کودک با همسالان خود در خانه و مهدکودک هم بازی می‌شود. در مقابل کودکی که کسی با او  صحبت نمی‌کند و هیچ هم بازی در خانواده ندارد و والدین نیز ارتباط خوبی با او ندارند! میزان رشد زبان در این دو کودک متفاوت است. نکات زیر در گفتار درمانی کودک 4 ساله به شما کمک می‌کند:

• برای کودک خود ارزش و احترام قائل شوید و نقاط مثبت او را تشویق و تقویت نمایید.
• همراه با فرزند خود در فعالیت‌ها و برنامه‌های اجتماعی مانند جشن‌ها و… شرکت کنید.
• در صورت وجود مشکلات گفتاری در کودک، هر چه سریع‌تر به گفتار درمان مراجعه نمایید.
• زمان ویژه‌ای را به گفتگو و صحبت با فرزند خود اختصاص دهید و درمورد وقایع و اتفاقات با او حرف بزنید.
• در برابر مشکلات و اختلالات گفتاری کودک به هیچ وجه واکنش منفی حاوی توهین و سرزنش و تمسخر نشان ندهید.
• برای گفتار درمانی کودک 4 ساله از انواع بازی‌ها و فعالیت‌های سرگرم کننده استفاده کنید و مفاهیم را از طریق بازی آموزش دهید.
• حواس پرتی کودک شما ممکن است به دلیل اختلالات دیگر باشد. در این زمان باید بدانید بیش فعالی چیست؟ و با چه پیامدهایی همراه است.

اینکه گفتار درمانی کودک 4 ساله چقدر طول می‌کشد به نوع و شدت اختلال، میزان تجربه و مهارت متخصص و همراهی والدین و کودک بستگی دارد. مثلا در اختلال تلفظ اگر کودک تعداد کمی صدا را اشتباه تلفظ کند، یادگیری او سریع باشد و خانواده همکاری خوبی با درمانگر داشته باشند، دوره درمان کوتاه است؛ اما کودکی که تعداد زیادی صدا را اشتباه تلفظ می‌کند و همکاری لازم را ندارد، دوره درمان طولانی‌تر خواهد بود. پس در مورد طول درمان نمی‌توان یک نتیجه قطعی ارائه نمود.

گفتار درمانی کودک 4 ساله شامل تمرین‌ها و تکنیک‌هایی برای بهبود، رشد و ارتقای مهارت‌های کلامی و ادراکی کودک است که براساس تشخیص انواع اختلالات گفتاری دریافتی و بیانی توسط گفتار درمان طراحی می‌شود. با توجه به نقش اساسی والدین در رشد کلامی و غیر کلامی کودکان، در صورت همراهی آن‌ها و رعایت نکات و اصول اساسی درمان، طول درمان کوتاه می‌شود و میزان بهبودی سرعت می‌یابد. در مرکز مشاوره باتابان گفتار درمانگران متخصص و متعهد در تشخیص و درمان اختلالات گفتاری در کنار شما هستند. اگر سوال و ابهامی دارید با پشتیبانان مرکز مطرح نمایید.