مشاوره توانبخشی چیست؟ (مزایا، اهداف و اصول)

همه افراد نیاز دارند در جامعه به طور مستقل و با تکیه بر توانمندی‌های خود زندگی کنند. از طرفی، برخی افراد از این نعمت محروم هستند. در واقع، این افراد توانمندی لازم برای یک زندگی مستقل را ندارند. با این حال، در دنیای امروز برای کمک به این افراد برنامه‌هایی تدوین شده است. این برنامه‌ها به افراد کمک می‌کنند تا توانمندی‌های خود را افزایش دهند. همچنین، در فعالیت‌های متناسب با توانمندی‌های خود شرکت کنند. برای دریافت این خدمات باید از مشاوره توانبخشی استفاده کرد. اگر به دنبال دریافت اطلاعات بیشتر درباره مشاوره توانبخشی هستید، این مقاله به شما کمک می‌کند تا بدانید مشاوره توانبخشی چیست؟ چه اصول و اهدافی دارد؟ همچنین، چه افرادی می‌توانند از این خدمات استفاده کنند؟ و این خدمات چه فایده‌ای برای آن‌ها دارد؟ در نهایت، راه‌ ارتباط با مشاوره توانبخشی به شما معرفی خواهد شد.

مشاوره توانبخشی شاخه‌ای از مشاوره است که به افراد دارای محدودیت‌های ذهنی، جسمی، رشدی، عاطفی و اجتماعی کمک می‌کند. این رشته در سال 1918 برای کمک به افراد آسیب دیده در جنگ جهانی اول ایجاد شد. سپس، گسترش یافت. در واقع، افراد معلول و افرادی که با ناتوانی‌هایی مواجه شده‌اند، بخشی از جامعه را تشکیل می‌دهند. این افراد، همانند سایرین نیاز دارند تا حدی که توانمندی‌ آن‌ها اقتضا می‌کند، در جامعه حضور داشته باشند. از طرفی، به دلیل محدودیت‌هایی که این افراد دارند، صرفاً در برخی محیط‌های خاص و به شیوه‌ای خاص می‌توانند حضور داشته باشند.

بنابراین این رشته، ابتدا موانع دستیابی به اهداف زندگی این افراد را شناسایی می‌کند. سپس، راه‌کارهایی برای رفع این موانع در اختیار این افراد قرار می‌دهد. این راهکارها شامل، آموزش مهارت های زندگی روزمره، مانند بهداشت فردی و تهیه غذا، همچنین مدرسه، کار و فعالیت های اجتماعی می‌باشد.

مشاوره توانبخشی به دنبال فعال کردن حداکثر توانمندی جسمی، ذهنی، شناختی، عاطفی و … افراد معلول برای انجام امورات فردی و حضور در اجتماع است. بنابراین اهداف مشاوره توانبخشی شامل موارد زیر است:

• تقویت استقلال

تقویت استقلال هدف اصلی و نهایی مشاوره توانبخشی است. در واقع، این رشته می‌خواهد افراد بتوانند متناسب با توانایی‌هایشان زندگی پویایی داشته باشند. تا حد امکان امورات شخصی خود را مدیریت کنند در مشاغلی که مناسب آن‌هاست حضور یابند. همچنین، فرصت‌های تحصیلی را به دلیل عدم آگاهی درباره‌ی محدودیت‌های خود از دست ندهند؛ این کار به افزایش عزت نفس افراد می انجامد.

• سازگاری روانی-اجتماعی

افرادی که در زندگی خود ناتوانی‌هایی را تجربه می‌کنند، نسبت به افراد عادی بیشتر از مشکلات روحی رنج می‌برند. در واقع، آن‌ها ممکن است تاب‌آوری پایین‌تری داشته باشند. در مقابل با سایر مسائل زودتر واکنش منفی نشان دهند. همچنین، احساس انزوا و تنهایی نیز در این افراد رایج‌تر است. این افراد ممکن است نیازمند مشاوره افسردگی نیز باشند. بنابراین، این افراد به حمایت عاطفی و روانی نیاز دارند. از طرفی، یکی از اهداف مشاوره توانبخشی نیز همین است. این رشته، به آن‌ها کمک می‌کند تا توانمندی‌های خود را برای مواجهه با مشکلات افزایش دهند. همچنین، از احساسات منفی، انزوا، تنهایی و… فاصله بگیرند.

• تسهیل توانبخشی حرفه‌ای

بسیاری از افراد معلول توانمندی‌های خاص خود را دارند. در واقع، این افراد می‌توانند با تجهیزات لازم در برخی از مشاغل شرکت کنند و موفق شوند. با این حال، شناخت کافی از این مسئله ندارند. مشاوره توانبخشی به این افراد کمک می‌کند تا مشاغل متناسب با خود را بشناسند. همچنین، از حقوق و مزایا و همچنین قوانین آن‌ها متناسب با قوانین مربوط به معلولیت آشنا شوند.

• ارزیابی و برنامه‌ریزی

برای دستیابی به اهدافی که گفته شد، مشاوران توانبخشی ابتدا توانمندی‌ها، محدودیت‌ها و اهداف فرد را ارزیابی می‌کند. سپس براساس این ارزیابی‌‌ها، برای هر فردی متناسب با هدفی که دارد برنامه فردی تدوین می‌کند.

• دفاع

دفاع از حقوق معلولین، از جمله کارکردهای مهم مشاوران توانبخشی است. در واقع، همه افراد از حقوق معلولین اطلاع ندارند. بنابراین، این مشاوران اطلاعات جامعی در این باره در اختیار معلولین و خانواده‌های آن‌ها قرار می‌دهند. همچنین، با نهادها و سازمان‌های دولتی و غیر دولتی برای ترویج و دفاع از حقوق معلولین همکاری می‌کنند.

• کیفیت زندگی

این هدف به بررسی جنبه‌های مختلف زندگی افراد معلول، از جمله روابط خانوادگی، تعامل اجتماعی و فعالیت‌های اوقات فراغت می‌شود. بنابراین، مشاوره توانبخشی در تلاش است تا از این طریق کیفیت زندگی افراد معلول را افزایش دهد.

• فناوری کمکی

فراهم کردن فناوری‌های کمکی برای شرکت در کارهای مربوط به افراد معلول از اهدا مشاوران توانبخشی است. به عنوان مثال، یک مشاور توانبخشی ممکن است به افراد دارای معلولیت کمک کند تا خدمات حمل و نقل مورد نیاز خود را برای رسیدن به شغل پیدا کنند. آنها می‌توانند به مشتریان خود در مورد فناوری‌های کمکی آموزش دهند که به آنها کمک می‌کند راحت‌تر در آشپزخانه خود حرکت کنند. وظایف خود را در شغل خود انجام دهند یا در مدرسه یادداشت برداری کنند.

• پشتیبانی بلند مدت

خدماتی که به افراد معلول ارائه می‌شود باید پیگیری شود. مشاوره توانبخشی، یک فرآیند مداوم است که برای سازگاری افراد با تغییرات محیط و شرایط خود خدمات طولانی مدتی ارائه می‌دهد.

• آموزش و اطلاعات

مشاوران در مورد ناتوانی‌ها، امکانات موجود و راهبردهای زندگی با معلولیت‌ها، آموزش و اطلاعاتی را به مراجعین، خانواده‌ها و جامعه ارائه می‌دهند.

• هماهنگی خدمات

این مشاوران اغلب با گروهی از متخصصان، از جمله پزشکان، مددکاران اجتماعی و مربیان کار می‌کنند تا خدمات و پشتیبانی را برای فرد هماهنگ کنند.

با توجه به مطالبی که گفته شد، مشاوره توانبخشی اهداف متنوعی دارد. با این حال، این اهداف براساس مشکل، نیازها و اهداف مراجعه کننده متفاوت است. بنابراین، برنامه‌های افراد نیز متفاوت هستند.

به طور کلی، هر فردی که با نوعی محدودیت مواجه است می‌تواند از مشاوره توانبخشی استفاده کند. در واقع، برخی افراد از بدو تولد با محدودیت‌هایی مواجه هستند. از طرفی، برخی دیگر پس از مدتی با ناتوانی‌هایی مواجه می‌شوند. بنابراین،

• معلولین
• افراد مبتلا به سرطان
• بیماری مزمن کلیوی
• آسیب نخاعی
• سکته مغزی و عوارض آن
• بیماری دیابت
• بیماری ام اس
• سالمندان
• مبتلایان به بیماری‌های روانی
• و… به مشاوره توانبخشی نیاز دارند و با مشارکت خود می‌توانند بهره بیشتری ببرند.

افرادی که خدمات مشاوره توانبخشی ارائه می‌دهند، از اصولی پیروی می‌کنند. در واقع، این اصول به مشاوران کمک می‌کند تا متناسب با ویژگی‌ها و شرایط اختصاصی هر فرد بهترین برنامه را برای فعال کردن توانایی‌های او تدوین کنند؛ به عنوان مثال  بنابراین، اصول مشاوره توانبخشی شامل موارد زیر است:

تأکید بر توانایی‌ها

از جمله اصول اساسی مشاوره توانبخشی تأکید بر توانایی‌هاست. در واقع، این شاخه از مشاوره رویکرد بسیار دلگرم کننده‌ای دارد. زیرا، جنبه‌های مثبت فرد را در نظر می‌گیرد. بنابراین، بر آن چیزی که از دست رفته تمرکز نمی‌کند، بلکه بر آن هدفی که قصد دارد به آن برسد تأکید می‌کند.

ایجاد سازگاری

چالش‌هایی که معمولاً با اختلالات و از دست رفتن توانایی ایجاد می‌شود، برای بیماران سخت است. در واقع، این چالش‌های فیزیکی، اجتماعی و عاطفی برای آن‌ها طاقت فرساست. بنابراین، برای رسیبدن به هدف مورد نظر ابتدا باید شناخت خوبی از وضعیت کلی فرد به دست آورد. بنابراین، ممکن است همیشه بهبودی کامل حاصل نشود. پس، باید بدانیم توانبخشی به افراد کمک می‌کند تا خود را با شرایط چالش برانگیز سازگار کنند. در واقع آن‌ها باید بتوانند با شرایطی که پیش آمده منطبق شوند و براساس توانایی‌های فعلی خود حرکت کنند.

به طور کلی، حالت ناتوانی باعث کاهش فعالیت، محدودیت می‌شود. از طرفی، مشاوره توانبخشی باعث افزایش مشارکت اجتماعی و تعامل بیشتر می‌شود. در واقع، این شاخه حس اعتماد به نفس افراد را افزایش می‌دهد و به پذیرش خود کمک می‌کند.

در نظر گرفتن همه ابعاد

در مشاوره توانبخشی، تأکید اصلی بر در نظر گرفتن رویکرد جامع به درمان است. در واقع، باید بدانیم که یک فرد تحت درمان است نه یک بیماری. به همین دلیل، باید شرایط کلی فرد از جمله ترجیحات،  گذشته، فرهنگ، باورهای دینی، حمایت اجتماعی، توانایی‌های جسمانی، مراحل رشد و روانشناسی فرد نیز در نظر گرفته شود. سپس، بر این اساس برنامه متناسب با فرد ایجاد شود.

تأکید بر زمان

در نظر گرفتن زمان در مشاوره توانبخشی بسیار مهم است. در واقع، شروع زود هنگام این خدمات برای بسیاری از افراد از جمله، افراد مبتلا به بیماری مزمن انسداد ریه، آسیب نخاعی، سکته مغزی و … می‌تواند خطر بستری دوباره را کاهش دهد.

استفاده از آموزش

از مشاوره توانبخشی نمی‌توان انتظارات خارق‌العاده داشت. در واقع، این خدمات بر پایه آموزش بیشترین تأثیر را دارند. بنابراین، مراجعان باید در این فرآیند همکاری کنند. در جریان طرح درمان و اهداف و انتظارات آن قرار بگیرند. همچنین، با مشارکت فعال خود روند درمان را پیش برند.

مراقبت مردم محور

یکی دیگر از اصول مشاوره توانبخشی، تأکید بر مراقبت مردم محور است. در این رویکرد، دیدگاه‌های افراد، مردم، خانواده‌ها، جوامع و .. نسبت به مراقبت در نظر گرفته می‌شود. در واقع، این افراد به عنوان مشارکت کنندگان و ذی‌نفعان این سیستم هستند. همچنین، در این سیستم افراد باید آموزش و حمایت لازم برای مشارکت و تصمیم گیری درباره مراقبت از خود را دریافت کنند. از طرفی، مراقبان نیز بتوانند در یک محیط کاری حمایتی به حداکثر عملکرد خود برسند. به طور کلی، این نوع مراقبت از مراقبت‌های بیمار محور و شخص محور گسترده‌تر است. همچنین، سلامت افراد در جوامع را نیز در نظر می‌گیرد.

مشاوره توانبخشی با توجه به اهدافی که دارد، برای زندگی افراد دارای معلولیت ضروری است. بنابراین، برخی از مهمترین مزایای مشاوره توانبخشی شامل موارد زیر است:

• افراد با مشاوره توانبخشی، درد را کمتر احساس می‌کنند.

معمولاً، افرادی که با ناتوانی خاصی رو به رو هستند، نسبت به دیگران درد بیشتری احساس می‌کنند. در واقع، گاهی شدت برخی از مشکلات کم است. با این حال، این افراد با شدت بیشتری آن را تجربه می‌کنند. زیرا، تاب‌آوری و تحمل این افراد کاهش یافته است. از طرفی، مشاوره توانبخشی با ارائه تکنیک‌هایی به این افراد کمک می‌کند تا کمتر درد و رنج را احساس کنند.

• آن‌ها را ترغیب می‌کند تا بیشتر فعالیت کنند.

هنگام مواجهه با ناتوانی، معمولاً تحرک کم می‌شود. بنابراین، همین عامل تأثیر بسیار زیادی بر خلق و همچنین، سلامت جسمی افراد دارد. بنابراین، مشاوره توانبخشی با آرامش و نیرویی که برای مقابله با ناتوانی ایجاد می‌کند، موجب ترغیب بیشتر این افراد به فعالیت می‌شود.

• به افراد کمک می‌کند تا اهداف خود را تعیین کنند.

احساس پوچی و بی‌هدفی پس از ایجاد مشکل در بسیاری از افراد بوجود می‌آید. در واقع، در این زمان افراد نمی‌دانند باید چه‌کار کنند. بنابراین، زمان را هدر می‌دهند. استفاده از مشاوره توانبخشی، به این افراد کمک می‌کند تا با توجه به مشکلی که برای آن‌ها ایجاد شده، اهداف زندگی خود را مشخص کنند. در نتیجه، در جهت آن‌ها حرکت کنند.

• در افزایش اعتماد به نفس افراد مؤثر است.

افرادی که پس از یک دوره توانمندی، با ناتوانی‌هایی رو به رو می‌شوند (مانند، فردی که پس از سکته مغزی دچار ناتوانی می‌شود)، معمولاً اعتماد به نفس آن‌ها کاهش می‌یابد. این افراد، برای ادامه‌ی زندگی نیاز دارند، مهارت‌هایی را کسب کنند تا اعتماد به نفس خود را افزایش دهند. مشاوره توانبخشی این خدمات را به افراد ارائه می‌دهد.

• به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های جدید بیاموزند.

افراد دارای معلولیت با ناتوانی خاص نیاز دارند تا از حداکثر توانمندی خود استفاده کنند. با این حال، این افراد به دلیل ضعف اعتماد به نفس و یا عدم انگیزه و هدف از یادگیری مهارت‌های جدید فاصله می‌گیرند. با این حال، مشاوره توانبخشی در این زمینه خدمات بسیار مفیدی ارائه می‌دهد. در واقع، این مشاوران با شناخت خوبی که از فرصت‌ها و محدودیت‌های این افراد دارند، زمینه را برای یادگیری مهارت‌های جدید فراهم می‌کنند.

هر فردی سرچشمه‌ای از استعداد است. اما، باید راه فعال کردن این استعدادها متناسب با توانمندی‌ها و ویژگی‌های فرد کشف شود. بنابراین، مشاوره توانبخشی می‌تواند آرامش دوباره را برای افرادی که با ناتوانی‌هایی مواجه هستند ایجاد کند. در واقع، این مشاوران به دنبال کشف توانمندی‌های این افراد و سپس، فراهم کردن بستری مناسب برای فعال شدن آن‌‌ها هستند. بنابراین، رجوع به مشاوران توانبخشی حرفه‌ای و آموزش دیده نیاز اصلی این افراد است. اگر نیازمند دریافت مشاوره توانبخشی هستید، ما به شما مشاوران توانبخشی مرکز مشاوره باتابان را معرفی می‌کنید. شما می‌توانید با دریافت وقت مشاوره و بیان شرایط خود از بهترین خدمات مشاوره توانبخشی مرکز استفاده کنید.