دعا چیست؟ (چرا باید دعا بخوانیم؟)

زندگی امروزه با مخاطرات زیادی همراه است و عوامل زیادی می‌توانند بر سلامت روانشناختی ما اثر منفی بگذارند. در نتیجه، باعث افزایش مشکلات روانی خفیف تا شدید بشوند. در مقابل، یکی از کارهای بسیار مهمی که می‌تواند مانع از بالفعل شدن مشکلات روانی بشود، دعا و در خواست از خداوند است. البته، تمایل به این عمل، به صورت فطری در وجود همه‌ی ما قرار دارد اما، بالفعل کردن آن نیازمند کسب آگاهی و شناخت بیشتر درباره دعا می‌باشد. در واقع، ما باید ایتدا به این پرسش پاسخ دهیم که دعا چیست؟ و سپس با اثرات آن آشنا شویم تا نسبت به آن رغبت بیشتری پیدا کنیم. بنابراین، مقاله حاضر با نظر متخصصان مشاوره زندگی نکاتی را برای ایجاد معرفت بیشتر نسبت به دعا ارائه می‌نماید.

کلمه دعا از “دعو” گرفته شده است و نوعی بیان کلامی و غیر کلامی برآمده از درون داعی می‌باشد. در معنای اصطلاحی نیز، به عنوان در خواست و طلب کردن در نظر گرفته شده است. در حقیقت، دعا کردن در دین ما به معنای روی آوردن به خدا و درخواست کردن از او با حالت خضوع و کرنش است. در این باره علامه طباطبایی نیز می‌نویسد: در دعا دعاکننده، نظر مدعو را به سوی خود متوجه می‌کند و پـس از جلب
توجه، فایده و نعمتی را از وی درخواست می‌نماید. بنابراین، صرفاً خواندن یک متن خاص و یا قرار گرفتن در یک شرایط خاص دعا خواندن تلقی نمی‌شود. هر فردی در هر شرایطی که قرار گرفته باشد می‌تواند دعا کند و خود را به منبع لایزال الهی متصل نماید.

 به طور کلی، ما نیاز داریم با یک قدرت بالاتر مرتبط باشیم و با درخواست از او احساس اطمینان و امنیت کنیم. با این حال، برخی افراد نسبت به این موضوع توجه چندانی ندارند. یا معتقدند دعا آن تأثیری که مد نظر آن‌ها بوده است را نداشته. بنابراین، ذهنیت‌های آن‌ها مانع از بهره‌وری از اثرات دعا می‌شود. در مقابل، افرادی که بدون ذهنیت منفی و با احساس نیاز درونی به سمت خدا متوجه می‌گردند و دعا می‌کنند، از تأثیرات دعا کردن بر افزایش سلامت روانشناختی خود بهره می‌برند. اکنون که دانستید دعا چیست، حتماً مایلید این تأثیرات را بدانید تا موتور محرک شما شود.

در سال‌های اخیر، پژوهش‌های فراوانی در ایران و کشورهای دیگر به بررسی جنبه‌های مختلف تأثیر دعا در زندگی افراد و کاهش پریشانی روانشناختی آن‌ها پرداخته‌اند. همه پژوهش‌ها از تأثیر مثبت این عمل حمایت کرده‌اند. به عنوان مثال،

• یک مطالعه جمعیتی بزرگ، به رهبری پروفسور هاروارد، تایلر وندرویل، نشان داد که بزرگسالان جوانی که روزانه دعا می‌کردند، در مقایسه با کسانی که هرگز دعا نمی‌خواندند، علائم افسردگی کمتر و سطوح بالاتری از رضایت از زندگی، عزت نفس و عاطفه مثبت داشتند.
• مطالعه دیگری دیدگاه بیش از 2000 بزرگسال مبتلا به بیماری روانی در کالیفرنیا را مورد بررسی قرار داد و دریافت که بیش از 80 درصد موافق یا کاملاً موافق بودند که معنویت برای سلامت روان آن‌ها مهم است. علاوه بر این، بیش از 70 درصد نشان دادند که دعا نیز برای سلامت روان آن‌ها مفید می‌باشد.
• این یافته‌ها با تحقیقات ویتلی در واشنگتن در مورد آفریقایی-آمریکایی‌های در حال بهبودی از یک بیماری روانی همپوشانی داشتند. در این مطالعه، شرکت کنندگان بارها به او گفتند که نماز و دعای منظم عامل اصلی بهبودی آن‌ها می‌باشد. جالب توجه است که آن‌ها مکرراً به اهمیت خواندن و تأمل در دعای معروف آرامش اشاره کردند و یکی از شرکت کنندگان اظهار داشت:
  مهم‌ترین چیزی که می‌توانیم در بهبودی خود بگوییم این است که ما معنای دعای آرامش را درک می‌کنیم و آن این است که چیزهایی را که می‌توانید تغییر دهید، آن‌هایی را که نمی‌توانید بپذیرید، و حکمت لازم برای دانستن تفاوت را داشته باشید.
• در مجموع، یکی از مهم‌ترین دلایل برای این که چرا باید دعا بخوانیم این است که دعا می‌تواند تأثیر مثبتی در بهبودی از بیماری‌های روانی و همچنین در رفاه افراد بدون بیماری روانی داشته باشد. علاوه بر این، این مطالعات نشان می‌دهد که دعا و نماز منظم می‌تواند به ویژه برای افرادی که تنها یا از نظر اجتماعی منزوی هستند مهم باشد. بنابراین، والدین باید در سبک‌های فرزند پروری خود به جنبه‌های معنوی توجه کنند تا بتوانند مانع از ایجاد پریشانی روانشناختی در فرزندانشان شوند.

اثرات روانشناختی دعا

به طور کلی، دعا اثرات روانشناختی بسیاری دارد که ما در ادامه به چند مورد محدود آن می‌پردازیم:

• دعا کردن بر جنبه‌های شناختی، عاطفی و رفتاری ما تأثیر می‌گذارد

یکی از موضوعات مهم و مورد بحث روانشناسی، رفتار و رفتار درمانی است. به طوری که برخی علم روان شناسی را رفتار شناسی نامیده‌اند. در واقع، انسان دارای دو خاصیت اساسی ادراک و اراده می‌باشد. در حوزه ادراک، علم و شناخت دخیل است که به بینش تعبیر می‌شود و در اراده میل و رغبت و انگیزش نقش دارد که به گرایش تعریف می‌شود. این دو عامل اساسی یعنی بینش وگرایش موجب پیدایش رفتار می‌گردند. با توجه به ارتباط بین شناخت و عاطفه و رفتار، می‌توان گفت دعا هم شناخت، هم عواطف و هم رفتار افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

• آسیب‌های اجتماعی را کاهش می‌دهد

بسیاری از آسیب‌های اجتماعی ناشی از ضعف یا فقدان باورهای دینی است. در واقع، تحقیقات نشان داده افرادی مرتکب خیانت، سوء استفاده، مفاسد اقتصادی، خودکشی، اعتیاد و … می‌شوند که نتوانسته‌اند جنبه‌های دینی را به خوبی در خود پرورش دهند. بنابراین، زمانی که در شرایط آسیب قرار می‌گیرند نمی‌توانند خود را مهار کنند. در نتیجه، کارهایی را انجام می‌دهند که گاهاً تبعات جبران ناپذیری دارد. از طرفی، افرادی که توجه بیشتری به امورات دینی از جمله دعا، نماز جماعت و سایر رفتارهای سلامت دینی می‌کنند، خودکنترلی آن‌ها بیشتر است. شاهد عینی این مطلب، حضور افراد در دعاهای جمعی مانند مراسم احیای شب‌های قدر، اعتکاف و .. و بازخورد آن‌ها می‌باشد. بسیاری  گزارش کرده‌اند که با دعا مسیر زندگی آن‌ها تغییر کرده است.

• در کاهش تعارضات زناشویی و بهبود روابط اجتماعی دخیل است

اینکه چرا باید دعا بخوانیم با پژوهش‌های حوزه خانواده نیز پاسخگو است. زوجینی که چالش‌های زیادی در ارتباط با یکدیگر دارند و نمی‌توانند از خطاهای هم چشم پوشی کنند، معمولاً به جنبه‌های دینی بخشش و دعا برای دیگران آگاه نیستند. در واقع، وقتی ما تلاش می‌کنیم خودمان را به یک منبع بی‌پایان متصل نماییم؛ مشکلات به آن اندازه‌ای که به دیگران فشار می‌آورد، برای ما فشارزا نیست. زیرا، معتقدیم عالم با تدبیر اداره می‌شود. اگر امروز برخی رفتارهای همسرمان را تحمل و مدیریت می‌کنیم، در ازای آن توسط خدا برایمان جبران می‌شود. این نگاه، با این تصور که باید حقم را در این زندگی مشترک بگیرم بسیار متفاوت است. متخصصین مشاوره خانواده که مبناهای دینی را در نظر می‌گیرند، می‌توانند در چالش‌های زندگی مشترک به شما کمک کنند.

• دعا کردن هیجان‌های منفی را کاهش می‌دهد

حتماً این حالت را تجربه کرده‌اید که نتوانسته‌اید خشم خود را کنترل کنید. با اتفاقات جزئی ترس را تجربه کرده‌اید و یا حتی اضطراب و نداشتن اعتماد به نفس مانع از موفقیت شما در بسیاری از موقعیت‌های مهم شده است. این وضعیت، برای هیچ فردی قابل تحمل نیست. ما نیاز داریم از این هیجانات منفی فاصله بگیریم. یک راه آن، توجه به دعا و خواستن از خداوند است. زیرا، وقتی در نظر می‌گیریم برگی از درخت بی‌اذن خدا نمی‌افتد، ترس و اضطراب‌ بی‌معنا می‌شود. در نتیجه، با اندک تحریکی از کوره در نمی‌رویم. در واقع، دعا آرامش و سکون را به ما هدیه می‌دهد.

ما با مطالعه این مقاله دانستیم که دعا چیست؟ و چرا باید دعا بخوانیم. هر چند همه ما طالب ارتباط با خداوند هستیم، اما درگیری‌های روزمره باعث ایجاد فاصله و محرومیت ما از این اثرات دعا می‌شود. بنابراین، برای بهره‌مندی از این اثرات باید برنامه ریزی کنیم و روزانه وقتی را برای درخواست و ارتباط با خداوند اختصاص دهیم. در نتیجه، انرژی فعالیت‌های روزمان را از این ارتباط دریافت کنیم.