دوران جوانی (بررسی ویژگی و بحران ها + توصیه ها برای جوانان)

متخصصان روانشناشی رشد معتقدند، زندگی انسان را می‌توان به دوره‌های مختلفی تقسیم کرد که شامل، رشد پیش از تولد، تولد و ونوزادی، نوباوگی و نوپایی (کودکی اول)، اواسط کودکی (کودکی دوم)، اواخر کودکی (کودکی سوم)، نوجوانی، اوایل بزرگسالی (جوانی)، میانسالی و اواخر بزگسالی (پیری) می‌شوند. هر یک از این دوره‌ها ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که زمینه را برای ورود به دوره بعد فراهم می‌نمایند. بنابراین، شناخت ویژگی‌های هر دوره کمک می‌کند تا آن را بهتر بشناسیم و از آسیب‌های احتمالی در امان باشیم. دوران جوانی، یکی از دوره‌های بسیار اثرگذار در زندگی ماست؛ که قصد داریم در این مقاله از دیدگاه مشاوره نوجوانان به بررسی ویژگی‌های آن بپردازیم.

دوران نوجوانی از نظر دیدگاه‌های مختلف مانند جامعه‌شناسی، جامع‌نگر، پسا مدرنیستی، دینی-اسلامی، زیست تنکرد شناختی، حقوقی و جمعیت شناختی به شیوه‌های متفاوتی تعریف می‌شود. با این حال، ما در این مقاله به تعریف دوران نوجوانی از دیدگاه روان‌شناختی می‌پردازیم. تأکید اصلی این رویکرد بر ویژگی‌ها و مشخصه‌های روانی یک جوان است. بنابراین از نظر روانشناسان، دوران جوانی بخشی از زندگی انسان می‌باشدکه با مجموعه‌ای از ویژگی‌های روحی و روانی خاص همراه است.

 این دوره پس از  کودکی و گذراندن دوران نوجوانی محقق می‌شود. بنابراین، یک نوجوان دوران کودکی را سپری کرده و با خواسته‌ها، عواطف، آرزوها، احساسات و نیازهای روحی جدید و متنوعی به اجتماع ورود پیدا می‌کند. در واقع، برخی معتقدند که دوران جوانی میان نوجوانی و بزرگسالی قرار دارد. اما، برخی دیگر اهمیت ویژه‌ای برای آن قائل نیستند و جوانی را دوره گذار از نوجوانی به بزرگسالی یا ادامه نوجوانی می‌دانند. برای تعریف این دوران با در نظر گرفتن سن افراد نیز نقل قول‌های مختلفی وجود دارد. دبیرخانه سازمان ملل متحد و سازمان یونسکو گروه سنی 15-24 سال را جوانی می‌دانند.

اما جوان در جوامع مختلف با توجه به شرایط متفاوت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به روش‌های گوناگونی تعریف شده است و در بیشتر کشورهای جهان، جوانی سنین 15-۲۵ سالگی در نظر گرفته می‌شود. همچنین در تعداد زیادی از جوامع در حال رشد نیز تعریف از جوانی به بیش از ۲۴ سال می‌رسد. در ایران نیز گروه سنی ۱۴ تا ۲۹ سال را جوان می‌دانند.

در چند سال گذشته روانشناسان رشد بیشتر به دوران کودکی و نوجوانی توجه داشتند. ولی، در دهه‌های اخیر به مطالعه باقیمانده عمر آدمی یعنی مرحله جوانی، میانسالی و پیری علاقه بیشتری نشان دادند. شاید علت این توجه به تحولات اجتماعی، خانوادگی و صنعتی بستگی داشته باشد. در حقیقت، بخش اصلی شخصیت انسان در این دوره ساخته می‌شود. هر فردی که بتواند از این دوره به خوبی بهره ببرد، آثار آن را در آینده می‌بیند.

 جوان با تکیه بر نگرش واقع بینانه و اطلاعات خود می‌تواند زندگی خوب و موفقی فراهم کند. اثرات این موفقیت، در سایر دوره‌های زندگی انسان یعنی میانسالی، سالمندی و پیری نمایان می‌شود. افرادی که در دوران جوانی نگرش‌های محکم و مستدلی داشته باشند، در سایر دوره‌های زندگی خود نیز توفیقات زیادی نصیبشان می‌شود. با بررسی ویژگی‌های نوجوانی، اهمیت این دوران بیشتر درک می‌گردد.

شناخت ویژگی‌های هر مرحله از زندگی انسان، ما را نسبت به آن آگاه‌تر می‌کند. بنابراین، اگر ویژگی‌های دوران جوانی را بدانیم، بهتر می‌توانیم با جوان تعامل کنیم. همچنین، یادآوری این ویژگی‌ها به جوانان نیز باعث جلوگیری از هدر رفتن عمر و بهره‌وری بیشتر از این دوران می‌شود. مهمترین ویژگی‌های جوان عبارتند از:

خصوصیات جسمی جوان

بسیاری از افراد جوان را از ویژگی‌های جسمی‌اش می‌شناسند. در واقع، فرد جوان معمولاً در اوج سلامت، انرژی، نیرو و استقامت قرار دارد. همچنین، از نظر عملکرد حسی- حرکتی نیز در بهترین شرایط است. روانشناسان رشد معتقدند، در دهه سوم زندگی انسان بیشتر کارکردهای بدن به طور کامل رشد کرده‌اند. به عنوان مثال،

• تیزبینی از حدود 20 تا 40 سالگی بیشترین حد را دارد.
• احساس چشایی، بویایی، حساسیت نسبت به درد و حرارات حداقل تا 45 سالگی افت نمی‌کند.
• اما، قدرت شنوایی از خلال نوجوانی به تدریج افت می‌کند. در نتیجه، بعد از 25 سالگی، این نشانه برای اصواتی که زیر و بمی بیشتری دارند مشخص‌تر می‌شود.
• فردی که در دوران جوانی قرار دارد، از توانمندی جنسی بالایی برخوردار است. بنابراین، سنین جوانی بهترین زمان برای تشکیل زندگی مشترک و اقدام برای فرزندآوری است.
• جوان انرژی بسیار زیادی برای شروع و ادامه دادن هر فعالیتی را دارد.

خصوصیات شناختی جوان

همگام با تغییرات جسمی، ما شاهد تغییرات شناختی نیز هستیم. بر اساس نظر متخصصان شناختی، یک فرد جوان در مرحله تفکر پس-صوری قرار دارد که یک گام بالاتر از تفکر صوری است. تفکر پس-صوری، نوعی تفکر پخته می‌باشد که به تجربه شخصی، شهود و منطق متکی است؛ و برای برخورد با ابهام، عدم قطعیت، ناپایداری و تضاد به کار می‌رود. ژان سینو (1998)، معتقد است افرادی که در این مرحله از رشد قرار دارند، ویژگی‌های زیر را نشان می‌دهند:

منعطف بودن

این ویژگی در رشد شناختی نشان می‌دهد که یک جوان هم می‌تواند از قدرت تفکر خود استفاده کند و هم ملاحظات عملی دنیای واقعی را در نظر بگیرد. بنابراین، به جوان کمک می‌کند تا در هر شرایطی، به جنبه‌های مختلف یک موضوع توجه نماید و تصمیم بگیرد. در نتیجه، به نوعی توانایی خودمهارگری جوان نیز تقویت می‌شود. زیرا، گاهی میل به مهاجرت، قرار گیری در برخی مشاغل و… وجود دارد. اما، در

زمان فعلی شرایط تحقق این امر وجود ندارد. پس، یک جوان باید بتواند اهداف و دل‌بخواهی‌هایش را متناسب با شرایط واقعی‌اش تغییر دهد. این ویژگی‌ در مشکلاتی که فضای زندگی مشترک را در برمی‌گیرد نیز بسیار کارامد است. زوجین موفق، یادگرفته‌اند تا متناسب با شرایط مختلف زندگی‌شان تصمیمات و علایق خود را تغییر دهند و منعطف باشند.

دلایل متعدد، راه حل‌های متعدد

یک جوان در مرحله‌ای قرار دارد که می‌داند هر مشکلی ممکن است راه حل‌های متعددی داشته باشد. همچنین، برخی از راه حل‌‌ها به احتمال بیشتری قابل عمل کردن هستند. بنابراین، اگر جوانی، تأکید زیادی صرفاً بر یک راه خاص دارد و نمی‌تواند سایر راه‌ حل‌ها را در نظر بگیرد، مهارت‌های شناختی ضعیفی دارد. این جوان از قدرت‌های شناختی خود آگاه نیست و همچنان از طرز تفکر گدشته خود استفاده می‌کند. در این حالت، شرکت در دوره‌های مهارت افزایی مانند مهارت تصمیم گیری و… بسیار مفید است.

 واقع بینی

جوان که با انتخاب‌های تعیین کننده و فراوان در زندگی خود مواجه است، باید بتواند از قدرت واقع بینی خود استفاده کند. واقع بینی، این توان را به جوان می‌دهد که از میان راه‌‌های مختلف، بهترین آن را انتخاب کند. همچنین، ملاک‌های انتخاب خود را تشخیص دهد. این نیروی جوان زمانی بالفعل می‌شود که در 7 سال سوم زندگی از نظرات او در تصمیم گیری و اداره امور استفاده گردد.

آگاهی از وجود تناقض

یک فرد جوان، توان فهم این موضوع را دارد که برخی از قدم‌ها یا راه‌‌ها با تعارضاتی همراه هستند. در واقع، اگر همسری انتخاب می‌کند که با مخالفت خانواده مواجه می‌شود، پس در نهایت باید دشواری‌های زیادی را تحمل کند. افرادی که این ویژگی را در خود تقویت کرده باشند، بهتر با چالش‌ها کنار می‌آیند. اما، کسانی که نمی‌توانند مسئولیت انتخاب خود را بپذیرند، طبیعتاً فهم ضعیفی از تعارضات دارند. در نتیجه،  باید مهارت حل تعارض را فرا بگیرند.

خصوصیات عاطفی جوان

علاوه بر خصوصیات جسمی و شناختی، خصوصیات عاطفی جوان نیز نقش بسیار مؤثری در زندگی او دارد. برخی از مهمترین این خصوصیات عبارتند از:

تجربه هیجانات مختلف

دردوران جوانی افراد با مهمترین اتفاقات و تصمیمات زندگی خود مواجه می‌شوند. ترس از شکست و انتخاب‌های ناموفق در توسعه فردی موجب می‌گردد که برخی هیجانات منفی مانند ترس، غم، خشم و اضطراب در دوران جوانی افزایش یابد. اما، میزان این هیجانات در همه جوانان به یک اندازه نیست. برخی از آن‌ها با شدت بسیار کمتری هیجانات منفی را تجربه می‌کنند. با این حال، زمینه برای بروز این هیجانات فراهم است. پس، باید نسبت به این ویژگی هوشیار باشیم. اینکه، اگر فرزند من پرخاشگری می‌کند، شاید نمی‌تواند با یک مسئله ذهنی به خوبی کنار بیاید یا عقایدی او را آزار می‌دهد که اعتماد به نفس لازم برای بیان آن‌ها را ندارد.

از طرفی، دوران جوانی با هیجان مثبت شادی نیز همراه است. در واقع، ورود به دانشگاه، دنیای کار، ازدواج و… هر کدام یک تغییر سریع و جذابی در زندیگ جوان ایجاد می‌کند. در نتیجه، هیجانات مثبت او با شدت بیشتری افزایش می‌یابد. البته، لازم به ذکر است که تنظیم هیجان یک مهارت مل‌باشد. ممکن است فردی در بزرگسالی نیز این مهارت را نداشته باشد. پس، اگر این احساس را دارید اطرافیان شما با شدت بسیار زیادی هیجانات را تجربه می‌کنند، از متخصصان باتابان برای دریافت این مهارت‌ها کمک بگیرید.

دوگانگی

این ویژگی در دوران جوانی بسیار رایج است. زیرا، فرد جوان به دنیای اجتماع ورود پیدا می‌کند. با عقاید گوناگونی آشنا می‌‌شود. در نتیجه، در عقاید و ارزش‌های خودش سردرگم می‌گردد. احتمال دارد به گروه‌هایی با عقاید متفاوت گرایش پیدا کند. بنابراین، عبور جوان از این بحران خصوصاً در اوایل دوران جوانی بسیار مهم است.

استقلال طلبی

جوان به شدت طالب استقلال است. در واقع، گرایش آن‌ها به سفرهای دوستانه یا تنها، خوابگاه، مهاجرت، درآمد شخصی، اتاق مجزا و… نشان می‌دهد که این ویژگی عاطفی در جوان بسیار قوی است. به گونه‌ای که یک فرد جوان اگر بخواهد به تعادل برسد باید از توان خودکنترلی خود استفاده کند. گاهی برخی خانواده‌ها از این ویژگی به عنوان یک خصیصه منفی می‌دانند. متخصصان مشاوره خانواده معتقدند، استقلال طلبی نشان از سلامت روان جوان دارد. در واقع، این ویژگی به ورود به دنیای کار، تحصیل، ازدواج و… بسیار کمک می‌کند. اما، در اوایل جوانی بهتر است در کنترل خانواده باشد. یعنی، استقلال‌دهی با نظارت بر فضایی که جوان در آن قرار می‌گیرد انجام شود.

گرایش قلبی به دین

در دین ما از دوران جوانی به عنوان بهار معنویت یاد می‌کنند. دلیل آن به این موضوع باز می‌گردد که جوان رقت قلب دارد. هنوز گرایش قلبی به دنیا او را کامل احاطه نکرده است. می‌تواند به راحتی یک رذیله اخلاقی را در خود اصلاح کند. اما، اگر همین جوان در معرض عقاید ضد دینی و محیط‌های ترویج کننده این باور قرار گیرد، ممکن است این توانمندی او کاهش یابد. پس، ایام نوجوانی و جوانی بهترین زمان برای شکل دهی به عقاید و ارزش‌های افراد است.

خصوصیات اجتماعی جوان

بخش مهمی از ویژگی‌های هر انسانی در تعامل با دیگران تعریف می‌شود. در دوران جوانی نیز ویژگی‌های زیر برجسته است:

میل به الگو پذیری

بررسی‌ها نشان می‌دهد تعداد زیادی از افرادی که به گروه‌های فکری، عقیدتی، ورزشی ، حامیان یک تیم خاص از هنرمندان و… می‌پیوندند جوانان هستند. این موضوع نشان می‌دهد که جوان به یافتن یک الگوی محبوب خود تمایل بسیار زیادی دارد. در نتیجه، چه بخواهیم یا نخواهیم به سمتی گرایش می‌یابد. این نشان از سلامت روان فرد دارد. اما، باید زمینه را برای تعامل جوانان با افراد و گروه‌های سالم فراهم کنیم. طبیعتاً یک الگو در تمام جهات بر فرد جوان اثر می‌گذارد. پس، هوشمندی در این زمینه می‌تواند  بر زندگی افراد تأثیر بسزایی بگذارد.

علاقه به ارتباط اجتماعی

یک جوان سالم تمایل دارد با افراد دیگر ارتباط برقرار کند و راه‌های جدید تجربه کند. این ویژگی برای ورود به بخشی از مشاغل بسیار مهم است. اگر احساس می‌کنید این ویژگی در جوان شما به میزان لازم وجود ندارد، باید بر تقویت عزت نفس او کار کنید.

گرایش به گروه دوستان

جوانان تمایل دارند با افراد همسن خود زمان بیشتری را بگذرانند. این ویژگی در کنار روحیه اسقلال طلبی قرار می‌گیرد. در نتیجه، هم زمینه را برای پیشرفت و هم گرایش به راه‌های ناسالم فراهم می‌کند. طبیعتاً حضور در کنا همسالانی که از مزایایی برخوردار باشند، باعث رشد جوان در ابعاد مختلف می‌شود. اما، اگر گرایش به رفتارهای ناسالم در اعضای گروه وجود داشته باشد، طبیعتاً سایر اعضا نیز به آن مبتلا می‌شوند. پس، ابتدا جوان باید مهارت دوست یابی را کسب کند. سپس، تا رسیدن به بخشی از بلوغ اجتماعی محیط دوستانه او مورد نظارت قرار بگیرد.

افزایش قدرت همدلی

یک فرد جوان که از توانایی تفکر پس-صوری برخوردار است، می‌تواند دیگران را درک کند و احساسات خود را به اشتراک بگذارد. این ویژگی می‌تواند در تشکیل زندگی مشترک بسیار کمک کننده باشد.

پس از شناخت ویژگی‌های دوران جوانی این دغدغه ایجاد می‌شود که چگونه خصوصیات مثبت جوان را تقویت کنیم؟ متخصصان رفتار درمانی معتقدند، انجام اقدامات زیر در این زمینه به شما کمک می‌کند:

• فرصتی برای درگیری جوان با فعالیت‌های اجتماعی فراهم شود.
• ساعات بیکاری آن‌ها کاهش یابد.
• زمینه برای ارتباط با بزرگسالان و افراد موفق فراهم شود.
• خودکارآمدی آن‌ها افزایش یابد.
• صلاحیت‌های اجتماعی جوان مانند مهارت‌های میان فردی، بلوغ هیجانی، مدیریت و …. فعال شوند.
• خانواده شناخت کافی از شخصیت و روحیات جوان داشته باشند.
• از کارگاه‌های مهارت افزایی برای تقویت اعتماد به نفس، تصمیم گیریف حل مسئله، حل تعارض و … استفاده شود.
• تعامل با همسالانی که از گرایش‌های فکری و دینی قوی و سالم برخوردارند، برای جوان بسیار مهم است.
• و ….

طبیعتاً دوران جوانی با خصوصیات منفی نیز همراه هست که باید نسبت به برطرف کردن آن‌ها اقدام کنیم. برای این کار،

1. سلامت جسمی جوان را در اولویت قرار دهید.

بخشی از رفتارهای ناسالم مانند پرخاشگری زیاد به مشکلات جسمی مانند کم خونی، مشکلات تیروئید و …. باز می‌گردد. بنابراین، حتماً در ابتدا یک بررسی پزشکی لازم انجام شود تا مشکلات مؤثر شناسایی شود.

2. از نبود بیماری‌های تهدید کننده سلامت روان مطمئن شوید.

در قدم بعد حتماً به بررسی مشکلات روانی پرداخته شود. علت افزایش برخی هیجانات مانند، غم، ترس و … به اختلالات خلقی، اضطرابی، خوردن، خواب و … باز می‌گردد. بنابراین، اگر چنین مشکلاتی وجود داشته باشد با دریافت پروتکل درمانی متناسب مرتفع می‌شوند.

3. بهداشت خواب و خوراک بسیار مهم است.

افرادی که در دوران جوانی به ساعت خواب منظم و تغذیه مناسب برای بدن توجه ندارند، ناخواسته با برخی مشکلات جسمی و روانی درگیر می‌شوند. همچنین، قدرت اراده و خودکنترلی آن‌ها نیز کاهش می‌یابد. پس، بررسی‌های مزاج شناسی در کنار مطالعه الگوی صحیح خواب می‌تواند برای این افراد کمک کننده باشد.

4. برای عادت‌های غلط بسیار جدی مانند اعتیاد، خود ارضایی و .. از مراکز معتبر کمک بگیرید.

بحران‌های دوران جوانی در جوامع مختلف متفاوت است. در کشور ما یک جوان ممکن است بحران‌های زیر را تجربه کند:

بحران ادامه تحصیل

تحصیلات افراد جوان یک جامعه برای پیشرفت آن بسیار مهم است. اما، در کشور ما به دلیل نبود پیوند میان کار و تحصیل، علاقه برای ادامه تحصیل کاهش یافته است. هر چند شاید برخی تمایل به ادامه تحصیل داشته باشند، اما مخارج و هزینه‌های آن در کنار کمبود شغل متناسب با تحصیلات از این علاقه می‌کاهد.

بحران شغل

یک فرد جوان برای انتخاب شغل متناسب با توانایی‌های خود با چالش مواجه است. بنابراین، به دنبال جستجو برای یافتن شغل مد نظر خود می‌باشد. البته، نبود فرصت‌های شغلی مناسب در جامعه نیز به این بحران دامن می‌زند.

بحران ازدواج

دوران جوانی بهار تشکیل زندگی مشترک است. با این حال، برخی از جوان‌ها این فرصت را از دست می‌دهند. علت آن می‌تواند به نداشتن شرایط اقتصادی مناسب، مهارت‌های ارتباطی ضعیف، عدم شناخت از جنس مخالف و… مرتبط باشد. از طرفی، برخی دیگر با داشتن روابط متعدد پیش از ازدواج، بحران دیگری را تجربه می‌کنند و نمی‌توانند ازدواج موفقی داشته باشند.

بحران اقتصادی

در چند سال اخیر، این بحران برای جوان‌ها ملموس‌تر شده است. در واقع، توان اقتصادی پایین فرصت ازدواج، ادامه تحصیل و … را به تدخیر می‌اندازد. البته، کمک به جوان‌ها برای افزایش مهارت می‌تواند از مشکلات اقتصادی بکاهد.

بحران طلاق

برخی از جوانان به دلیل عدم شناخت کافی از زندگی مشترک و مهارت‌های لازم برای انتخاب همسر، طلاق را تجربه می‌کنند. البته، بسیاری از این مشکلات با مشاوره ازدواج آنلاین و … قابل برطرف شدن است.

بحران اعتیاد

امروزه اعتیاد دامنه زیادی از فعالیت‌ها را در بر می‌گیرد. شاید در گذشته فقط انواع مواد مخدر و … به عنوان اعتیاد تلقی می‌شد. اما، در زمان فعلی اعتیاد به فضای مجازی، ارتباط اعتیاد گونه با دوستان یا جنس مخالف در این فضا در کنار اعتیاد به برخی رفتارهای جنسی باعث ایجاد بحران جدید اعتیاد شده است. بنابراین، استفاده از متخصصان و مشاوران آموزش دیده در این زمینه برای مهارت افزایی و … بسیار لازم است.

بحران عقیدتی

تضاد میان باورهای دینی رایج و باورهایی که از طریق رسانه‌های بیگانه فضای کشور را احاطه می‌کند، باعث ایجاد بحران عقیدتی برای نوجوانان و جوانان شده است. بنابراین، باید در مراکز تحصیلی و … در زمینه تقویت افکار جوانان اقدامات بیشتری انجام شود.

حتماً مایلید بدانید، دوران جوانی که تعیین کننده‌ی ادامه‌ی زندگی هر فرد است برای چه کارهایی مناسب‌تر است. بهتر است در این زمان،

• باورهای دینی خود را با مطالعه، پرسش و … قوی کنید.
• با افراد صاحب فکر و انگیزه تعامل داشته باشید.
• از یک مشاوره تحصیلی برای تعیین اهداف تحصیلی کمک بگیرید.
• تلاش کنید امکانات لازم برای رسیدن به شغل مد نظر خود را فراهم کنید.
• در هر کدام از مهارت‌های زندگی که ناتوان هستید، با شرکت در دوره‌های آن تقویت شوید.
• برای تشکیل زندگی مشترک و فرزندآوری اقدام کنید.
• کتاب‌های زیادی مطالعه کنید.
• و….

شما چه کارهای دیگری را پیشنهاد می‌کنید؟

به طور کلی، دوران جوانی از مقاطع بسیار حساس و اثر گذار زندگی ماست. هر فردی مایل است که این دوران را بشناسد و از آن بهترین بهره را ببرد. بنابراین، در رابطه با خصوصیات این دوران صحبت کردیم. همچنین، راهکارهایی برای تقویت و یا برطرف کردن برخی خصوصیات ارائه دادیم. در واقع، با همت گذاشتن به انجام کارهایی که در ایام جوانی مهم و اثر گذارند، می‌توانید آینده‌ی درخشانی برای خود و اطرافیانتان رقم بزنید. با این حال، این دوران با چالش‌هایی نیز همراه است که باید آن‌ها را برطرف کنید. می‌توانید کلیک کنید و در این زمینه با همکاران ما در تماس باشید.