روانشناسی زرد چیست؟ (آثار مخرب و تفاوت با روانشناسی علمی)

امروزه به ویژه در فضای مجازی افراد با استفاده از روانشناسی زرد، مفاهیمی را در قالب جملات و اصطلاحات علمی جایگذاری کرده و به طور یکسان به اشخاص مختلف عرضه می‌کنند. حتما شما هم جملاتی از این قبیل را شنیده‌اید که  آنچه را بخواهید، می‎توانید به دست بیاورید، همه چیز از درون شما سرچشمه می‌گیرد، تو بهترین هستی و باید به دنبال بهترین‌ها باشی، زخمی که تو را نکشد قوی‌ترت می‌کند، زندگی را به شیوه خودت زندگی کن و بسیاری از جملات دیگری که برای شنونده جذاب است؛ اما نوعی امید کاذب به وجود می‌آورند که مانند بیدی است که با یک باد نابود می‌شود.
درواقع اگر بگویید مهم‌ترین عیب روانشناسی زرد چیست؟ شاید همین امید کاذب پاسخ درستی باشد. امروزه روانشناسی زرد آتشی است که دارد تیشه به ریشه روانشناسی علمی می‌زند. نوعی شبه روانشناسی که توسط افرادی که عموما تخصص علمی ندارند، رایج است و کسی جلوی فعالیت این افراد را نمی‌گیرد. مخاطبان فهیم و عاقل با تشخیص علم از شبه علم به جای سراب، حقیقت و واقعیت را دنبال می‌کنند و شماره روانشناس را در اختیار دارند.

نوعی شبه علم است که بیانات نادرستی را به افراد توصیه می‌کند که از نظر علمی قابل دفاع نبوده و معتبر نمی‌باشند. روانشناس‌نماها و به طور کلی افرادی که از این شبه علم استفاده می‌کنند با هدف کسب سود و یا به شهرت رسیدن به گونه‌ای عامه‌پسند راهکارهایی را بیان می‌نمایند که ممکن است به نتیجه نرسیدن آن گریبان فرد را بگیرد و او را به بن بست بکشاند. براساس تحقیقات هنگامی که فرد تحت تاثیر باورها و افکار القا شده در روانشناسی زرد زندگی می‌کند و به نتیجه نمی‌رسد، ممکن است دچار اختلالات پس از سانحه شود و مدت‌ها درگیر باورهای درهم شکسته گردد. افراد برای در امان ماندن از آسیب‌های آن، باید شناخت نسبتا کاملی از این نوع روانشناسی داشته باشند و برای حل تعارضات و مشکلات روانی به چنین محتوایی پناه نبرند؛ زیرا اثرات آن‌ مانند یک مسکن قوی و خطرناک است که برای مدت موقتی شما را آرام می‌نماید؛ اما نه تنها درمان نمی‌کند، بلکه مدت‌ها با عوارض آن درگیر خواهید بود.

روانشناسی زرد در قالب‌ها و انواع زیر عرضه می‌شود:

محتوای زرد در کتاب‌ها

کتاب فروشی‌های ما پر از کتاب‌هایی با محتوای زرد است؛ انواع کتاب‌های خودیاری و و موفقیت که با عناوینی جذاب، اما بی ‌پایه و اساس منتشر می‌شوند. کتاب‌هایی که به شما وعده می‌دهند در 14 روز موفق شوید و در یک هفته فرد مورد علاقه‌تان را عاشق خود کنید! یا کتاب‌هایی از سرگذشت انسان‌‌های خاص و شرایط استثنا که یک شبه راه چندین ساله را طی کرده‌اند.

برنامه‌های تلویزیونی و پادکست‌ها

برخی از برنامه‌های تلویزیونی و پادکست‌ها نیز در جهت جلب نظر مخاطبین و افزایش بیننده‌ها به انتشار محتوای روانشناسی زرد می‌پردازند. انسان‌ها، ناخودآگاه جذب این برنامه‌ها می‌شوند و رنگ و لعاب آن‌ها برای افراد جذاب می‌باشد. آن‌ها ممکن است به شما توصیه کنند به جای مشاوره فردی با دوستان خود بیرون بروید، برنامه رقص و شادی ترتیب دهید و مراقبه کنید.

برنامه‌های آنلاین و اپلیکیشن‌ها

چند سالی می‌شود که با پررنگ شدن نقش فضای مجازی در جامعه، بین گروه خاصی که معمولا تحت تاثیر روانشناسی زرد قرار دارند، نوعی خوشبینی متعصبانه به وجود آمده است که طی این تفکر افراد بر خوب بودن بدون استثنای شرایط پافشاری دارند. این افراد معتقدند با نگه داشتن طرز تفکر مثبت می‌توانند بر همه مشکلات غلبه کنند. در فضای مجازی آلوده به روانشناسی زرد به شما اجازه داده نمی‌شود به روان درمانی و زوج درمانی مراجعه کنید، غمگین باشید، گریه کنید، ضعیف باشید، سوگواری کنید و…

آزمون‌های شخصیت شناسی زرد

امروزه انواع آزمون‌های شخصیت شناسی بر اساس روانشناسی شبه علم وجود دارد که از سوالات کمی پیچیده و بدون پایه علمی تشکیل شده‌اند. متاسفانه برخی از افراد این آزمون‌ها را ملاک خودشناسی قرار می‌دهند و مدتی بعد در دنیای روانشناسی تاریک سردرگم می‌شوند.

کارگاه‌ها و سمینارها

یکی دیگر از انواع روانشناسی زرد برگزاری کارگاه‌ها و سمینارهایی است که با عنوان موفقیت و توسعه فردی برگزار می‌شوند و با  بیان جذاب و جملات انگیزشی، ذهن و روان مخاطب را تحت تاثیر قرار می‌دهند؛ اما در بسیاری از موارد تاثیرآن‌ها مانند هیجان و شیفتگی بعد از مصرف مواد مخدر است!

در روانشناسی زرد با نوعی مثبت گرایی سمی مواجه هستیم و جملاتی با این موضوع دست تکرار می‌شود. فرآیندی که منجر به انکار و به حداقل رساندن مشکلات و تجربه عواطف اصیل انسانی می‌شود. جملاتی که با جملات ارام کننده روانشناسی به صورت علمی و معتبر متفاوت می‌باشند. در روانشناسی زرد یک حالت شاد و خوش‌بینانه به همه موقعیت‌ها و افراد تعمیم داده می‌شود. محتوای حاوی استراتژی‌های اجتنابی از انواع جملات روانشناسی زرد هستند که ممکن است هزینه‌هایی را به همراه داشته باشد. از جمله این جملات تکراری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تلاش برای دادن این دیدگاه که اوضاع می‌توانست بدتر باشد به جای اعتبار دادن به تجربیات
• شرمساری یا تنبیه دیگران به دلیل ابراز ناامیدی یا هر چیزی غیر از مثبت بودن
• پاک کردن چیزهایی که شما را آزار می‌دهد با جمله همین است که هست
• خیلی‌ها وضعیت بدتری داشتند؛ اما موفق شدند
• برای خواسته‌هایت تا آخرین نفس بجنگ
• تو حق نداری به شکست فکر کنی
• استراحت برای تو معنا ندارد
• تسلیم نشو
• خودت باش
• قوی باش
• و…

روانشناسی چیست؟ روانشناسی علم رفتار، فرآیندهای ذهنی از جمله ادراک، شناخت، توجه، احساسات، هوش، تجربیات ذهنی و عملکرد شخصیت است. آیا روانشناسی زرد بر همه ابعاد وجودی انسان تمرکز دارد؟ آیا همه نیازهای هیجانی، جسمانی و شناختی افراد را مورد توجه قرار می‌دهد؟ یا برعکس، با یک پوستین قوی بودن و نقاب بی تفاوتی انسان‌ها را از خودشان دور می‌کند؟ امروزه تحقیقات نشان داده‌اند که انسان‌ها با هیجانات خود تصمیم می‌گیرند و عمل می‌کنند. در شبه روانشناسی هیجانات افراد نادیده گرفته می‌شود و بسیاری از نیازهای طبیعی انسان‌ها بی اعتبار شمرده می‌شوند. برای درک تفاوت روانشناسی زرد و علمی به جدول زیر توجه کنید:

برای شناسایی روانشناسان زرد راهکارهای زیر را مورد توجه قرار دهید:

1. معمولا مدرک رسمی روانشناسی یا مشاوره از دانشگاه‌های معتبر سراسری یا آزاد ندارند.
2. به جای صحبت‌های علمی و تخصصی به حرف‌های خود رنگ و لعاب می‌دهند.
3. عامیانه و عامه پسند صحبت می‌کنند، تا جلب توجه نمایند.
4. پروانه و تاییدیه سازمان نظام روانشناسی و مشاوره را ندارند.
5. نگاه سطحی به مشکلات و چالش‌های زندگی دارند.
6. معمولا هزینه مشاوره با آن‌ها زیاد است.
7. صحبت‌هایشان مبنای علمی ندارد.
8. چارچوب فکری ندارد.
9. رویکرد درمانی ندارد.

روانشناسی زرد دارونمایی است که عوارض آن به صورت کوتاه مدت و بلند مدت گریبانگیر افراد می‌شود. مهم‌ترین آسیب آن بازداری هیجانی است؛ شما تلاش می‌کنید، قوی می‌مانید، موفق می‌شوید؛ اما زندگی نمی‌کنید، هیجانات خود را تجربه نمی‌کنید و احساسات خود را سرکوب می‌کنید. از جمله خطرات روانشناسی زرد می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

هدر دادن وقت

 در محتوای روانشناسی زرد، هیچ وقت اصل مطلب بیان نمی‌شود. نویسندگان و گویندگان پیرامون موضوع صحبت می‌کنند و در نهایت چیزی را بیان می‌نمایند که شما آن را می‌دانید. شاید اینکه کتاب خواندن باعث هدر دادن وقت می‌شود قابل قبول نباشد؛ اما وقت گذاشتن برای محتوایی که آورده درستی برای شما ندارند و در عوض ممکن است باعث ضرر و آسیب شوند، چیزی جز هدر دادن وقت نیست.

راه حل‌های سطحی بدون اثر طولانی

از مهم‌ترین خطرات روانشناسی زرد برای افراد این است که به دنبال راه حل‌های سطحی می‌روند که اثر طولانی ندارد و افراد را از مراجعه به مشاوره زندگی و دریافت کمک حرفه‌ای تخصصی که به آن نیاز دارند، باز می‌دارد. شما نمی‌توانید ضربه روحی، اضطراب، افسردگی و… را با محتوای زرد درمان کنید.

اثر دارونما

تصور کنید با مصرف دارونما و تلقین، دردی را تسکین می‌دهید؛ اما بعد از آنکه اثر این دارو از بین رفت، درد از نو شروع می‌شود. شما تا وقتی کتاب می‌خوانید و محتوای این سخنرانی‌ها را گوش می‌دهید حالتان خوب است و انرژی دارید؛ اما وقتی فاصله می‌گیرید درمانده می‌شوید. اگر شما به جای مشاوره افسردگی سخنرانی انگیزشی گوش بدهید، به طور موقت ممکن است حالتان خوب شود؛ ولی بهبود نمی‌یابید.

احساس شکست و عقب ماندگی

یکی دیگر از مهم‌ترین خطرات روانشناسی زرد چیست؟ این رویکرد با ستایش پیروزی و معرفی افراد موفق و توانمند، به شما احساس عقب ماندگی می‌دهد. انگار که همه شرایط یکسانی دارند و در یک سن خاصی باید بتوانند همه قله‌های موفقیت را طی کنند. در صورتی که شرایط زندگی افراد متفاوت است و هر کس اهداف متفاوتی را دنبال می‌کند.

امید کاذب

روانشناسی زرد به چه معناست؟ در واقع نوعی امید کاذب است که انگار شما بدون هیچ محدودیتی می‌توانید افعال خواستن و توانستن را صرف کنید. این محتوا شما را به این نتیجه می‌رسانند که واقعا اثر دارند و با وعده‌های دروغین شما را در معرض ناامیدی قرار می‌دهند. مثلا اگر بخواهید به جای دریافت مشاوره روابط عاطفی با محتوای زرد زندگی خود را بهبود ببخشید، ممکن است آسیب بیشتری به رابطه خود وارد کنید.

مهم‌ترین سوالی که بسیاری از افراد مطرح می‌کنند این است که آیا رواشناسی زرد تاثیر مثبت هم دارد؟ اگر هیچ تاثیری ندارد چرا این میزان طرفدار دارد؟ همانطور که گفتیم محتوای آن در قالب‌های جذاب و زیبا ارائه می‌شود و با تاثیری که بر هیجانات می‌‌گذارد، در کوتاه مدت افراد را به حرکت در می‌آورد. ممکن است افراد بعد از یک سمینار با محتوای زرد با انرژی بالای صد درصد کاری را شروع کنند؛ اما بعد از مدتی انگیزه خود را از دست بدهند. به طور کلی ظاهرا نیروی محرک خوبی است، اما لزوما در نگهداری افراد در مسیر خود موفق نخواهد بود. علاوه براین شاید برای برخی از افراد و با شرایط استثنا تاثیر مثبت بسیار خوبی داشته باشد و نمی‌توان منکر اثرات کوتاه مدت آن شد. اما اگر زوجینی با مشکلاتی همچون طلاق دست و پنجه نرم می‌کنند، با روانشناسی زرد نمی‌توانند رابطه خود را بهبود ببخشند و یا با عواقب طلاق کنار بیایند. در این شرایط حتما باید مشاوره طلاق دریافت کنند.

انواع روانشناسان و کتاب‌های روانشناسی زرد در فضای مجازی و واقعی هستند که مخاطبین خوبی هم دارند. انواع کتاب‌های خودیاری مانند تخت خوابت را مرتب کن، خودت باش دختر، ذهن پول ساز، اثر مرکب، چهار اثر فلورانس و برخی از کتاب‌هایی که در حوزه روانشناسی زنان منتشر شده‌اند جزو کتاب‌های زرد هستند. سازمان نظام روانشناسی و مشاوره نیز لیستی از این روانشناسان برای اطلاع عموم مرد منتشر کرد.

روانشناسی زرد به عنوان یک شبه علم روز به روز در حال گسترش می‌باشد و بر عهده تک تک مردم عادی و متخصصان روانشناسی است که در مقابل شیوع این جریان ایستادگی نمایند. خوشبختانه بسیاری از مردم ما آگاه و فهیم و اهل مطالعات عمیق و تخصصی هستند و می‌توانند مفاهیم علمی و غیر علمی را تشخیص دهند. در مرکز مشاوره باتابان روانشناسان و مشاوران مومن، متعهد و متخصص با رزومه علمی و تجربی برای بهبود مشکلات روانشناختی و رشد و تعالی روانی در کنار شما هستند. اگر سوال و ابهامی دارید با پشتیبانان مرکز در ارتباط باشید.