سبک‌های فرزند پروری کدامند؟ (آشنایی با بهترین آن‌ها)

تجربه فرزند پروری در عین حال که شیرین و جذاب است، دغدغه‌هایی را با خود به همراه دارد. شما می‌دانید، فرزندان در طول زمان و در گروه‌های سنی مختلف نیازهای متفاوتی دارند. همچنین، نوع پاسخ به این نیازها تأثیر بالایی بر سلامت جسمی و روانی آن‌ها دارد. از طرفی، یکی از دغدغه‌های اساسی والدین حتی پیش از تولد فرزندان، نحوه‌ی تعامل با آن‌هاست. در واقع، هر والدی می‌خواهد بداند چگونه نقش خود را به عنوان یک پدر یا مادر به بهترین شکل ایفا کند؟ با کدام سبک فرزند پروری می‌تواند موفق‌تر باشد؟ همچنین، انجام چه رفتارهایی در برخورد با فرزندان ممنوع است؟ این مقاله به شما کمک می‌کند تا با انواع سبک‌های فرزند پروری، ویژگی‌های هر سبک و در نهایت، بهترین سبک فرزند پروری آشنا شوید.

سبک‌های‌ فرزند پروری، به راه و روشی که یک والد برای تعامل با فرزند خود به کار می‌گیرد، گفته می‌شود. در واقع، هر والدی از اولین لحظات تولد کودک خود در حال پیاده کردن سبک فرزند پروری خود است. این تجربه برای همه‌ی والدین رخ می‌دهد. زیرا، کودکان از ابتدای تولد نیازهایی دارند. هر والدی به شیوه‌ی خاص خود به این نیازها پاسخ می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که، سبک‌های فرزند پروری و نوع پاسخگویی والدین بر،

• شکل گیری شخصیت و رفتار فرزندان
• عزت نفس کودکان
• سلامت جسمانی
• نوع ارتباط آن‌ها با دیگران
• توانایی‌های ذهنی و هوش‌
• هیجانات اصلی (ترس، غم، خشم و اضطراب)
• توانمندی‌های تحصیلی و شغلی
• و …. تأثیر می‌گذارد.

بنابراین، تحقیقات به بررسی انواع سبک‌های فرزند پروری پرداخته‌اند. در نتیجه، چند سبک والدگری رایج را یافته‌اند.

موضوع فرزند پروری تا حدی ناشی از فرهنگ نیز هست. بنابراین، گاهی برخی از سبک‌های فرزند پروری در برخی از فرهنگ‌ها مورد تأیید است و در برخی فرهنگ‌های دیگر خیر. بنابراین، ابتدا باید بدانیم چند سبک فرزند پروری وجود دارد. سپس، آن سبک فرزند پروری که با فرهنگ ایرانی-اسلامی و اعتقادات ما مورد قبول است را بشناسیم و در پیاده کردن آن تلاش کنیم.

در علم روانشناسی کودکان، پژوهشگرانی مانند بامریند، سیموند، شافر، بیکر و … برخی ابعاد را در سبک‌های فرزند پروری مطرح کرده‌اند. ما در این مقاله قصد داریم سبک‌های فرزند پروری بامریند و سبک فرزند پروری مورد تأیید فرهنگ ایرانی-اسلامی خود را معرفی کنیم. از نظر بامریند، چهار سبک فرزند پروری اصلی وجود دارد که عبارتند از:

فرزند پروری به سبک سهل انگارانه

در سبک سهل انگارانه، والدین هیچگونه حساسیتی نسبت به اعمال و رفتار فرزند خود ندارند و کودک درباره هیچ یک از رفتارهایش پاسخگو نیست. به ندرت مسئولیتی به فرزند داده می‌شود و در صورتی که مسئولیتی داده شود، در صورتی که به درستی انجام نشود، پدر مادر فوراً جبران می‌کنند و اجازه نمی‌دهند کودک با پیامد و عواقب بی‌مسئولیتی خود رو به رو شود.

در این سبک، معمولاً والدین برنامه تربیتی خاصی ندارند و کودک درکی از درست یا نادرست بودن کار خود ندارد. هر رفتاری از او سر بزند، بازخواست نخواهد شد. آسیب‌های این روش تربیتی برای کودک این است که او در بزرگسالی و هنگام ورود به جامعه همواره مطالبه‌گر و طلبکار است و احساس می‌کند همه باید به او خدمات و سرویس بدهند و مطابق میل او رفتار نمایند.

لذا درباره کارها و رفتارهای خود مسئول نیستند و به پیامدهای کار خود فکر نمی‌کنند. اگر در کارشان ایراد و اشکالی وجود داشته باشد، همواره به دنبال این هستند که فرد دیگری ایراد کار آنها را گردن بگیرد و جبران کند. حتی ممکن است به حقه بازی و بزهکاری گرایش پیدا کنند. با احتمال خیلی زیاد به سرعت به دام اعتیاد خواهند افتاد چرا که نه خودشان قدرت تشخیص درست و غلط را دارند. از طرفی، نه پدر و مادر آنقدر مقتدر هستند که درست و غلط را به او یادآوری نمایند. بنابراین، سبک سهل‌انگارانه در میان سبک‌های فرزند پروری معایب خاص خود را دارد.

فرزند پروری به سبک مسامحه گرانه

در میان سبک‌های فرزند پروری، سبک مسامحه گرانه با تقاضاها و پاسخ دهی کم، از سوی والدین همراه است. والدين كنترل و نظارتي بر فعاليت‌‎ها و رفتارهاي فرزندان شان ندارند. گرمي و صـميميت در اين خانواده‌ها بسيار كم است و والدين مـسامحه كـار معمـولاً از فرزنـدان خـود فاصله می‏‌گيرند و به نيازها و تقاضاهاي آنان توجه اندكي دارند. در این روش والدین معتقدند که همه رفتارها و اعمال کودکشان در بزرگسالی درست خواهد شد.

کودکی را در نظر بگیرید که والدین او از صبح سرکار می‌روند و او را به مهدکودک می‌سپارند. در این شرایط این احساس برای کودک به وجود می‌آید که: پدر و مادرم سرکار می‌‎روند، آنها مشغول کار خود هستند و من در زندگی آنها اضافی هستم. جالب اینجاست که پدر و مادر هم به دلیل اینکه از کودک فاصله می‌گیرند، در جریان این موضوع و احساس فرزند خود نیستند. حتی بسیاری از نیازها و انتظارات کودک خود را نمی‌‎دانند.

فرزند پروری به سبک مستبدانه

در فرزند پروری به روش مستبدانه، کودک احساس می‎کند که حرف‌‎هایش توسط والدین شنیده نمی‌‎شود. در هر موضوعی والدین تصمیم گیرنده هستند و نظرات کودکان شنیده نمی‌شود. فرزندان در خانواده‌هایی که روش مستنبدانه دارند، همواره به دنبال روزنه‌هایی برای فرار و بیرون آمدن از زیر این فشار هستند. به همین دلیل خیلی زود از خانواده فاصله می‌گیرند و خیلی سریع تمامی رفتارهایی که همواره به انجام آنها علاقمند بوده‌اند، انجام می‌دهد. در بسیاری از موارد ممکن است جذب گروه یا افرادی شوند که نا متعارف و بزهکار باشند. بنابراین، سبک مستبدانه در میان سبک‌های فرزند پروری عواقب جبران ناپذیری دارد.

فرزند پروری به سبک مقتدرانه

در میان سبک‌های فرزند پروری، فرزند پروری مقتدرانه، ظاهر قشنگی دارد. در این روش بر خلاف روش مستبدانه، پدر و مادر حاضر به شنیدن حرف‌های فرزندان خود هستند، در موضوعات مختلف حرف همه اعضای خانواده شنیده می‎شود، نظرات جمع آوری می‌شود اما نکته منفی این روش این است که در نهایت پدر و مادر تصمیم گیرنده هستند.

چرا که پدر و مادر بر این باورند که اقتدارشان به این صورت حفظ می‌‎شود. در این روش، بچه‌ها از بیان احساسات و نظرات خود حس خوبی دارند ولی از اینکه در نهایت تصمیم نهایی با پدر و مادر است، حس خوبی ندارند. به عبارت دیگر این حس به وجود می‌آید که عدالت برقرار نشده است و بچه ها حس می‌کنند حرفی که زده‌اند آنقدر که باید، اعتبار ندارد.

فرزند پروری به سبک مسئولانه

سبک فرزند پروری مسئولانه در میان سبک‌های فرزند پروری با فرزند پروری، با فرهنگ ایرانی-اسلامی ما همخوان است. در واقع، فرزند پروری به سبک مسئولانه این گونه است که پدر و مادر به همراه فرزندان جمع می‌شوند، نظرات خود را درباره موضوعات مختلف بیان می‎کنند. مزایا و معایب هر طرح بررسی می‌شود و حتی پیشنهادات غیر ممکن هم قابل بیان و قابل بررسی است. نکته بسیار مهم در سبک مستبدانه این است که کسی، نظر شخص دیگر را مسخره نمی‌کند. پیشنهادات غیرممکن مورد تمسخر واقع نمی‌شوند. چرا که از دل آها هم ممکن است راه حل‌های خوبی بیرون بیاید.

در جمع بندی نظرات، اگر نظر بچه‌ها منطقی‌تر بود، پدر و مادر پیشنهاد او را اجرا می‌کنند. چرا که تصمیم گیری در این روش بر اساس مزایا و معایب و صلاحدید خانواده است نه لزوماً نظر فرد خاصی در جایگاه پدر یا مادر. نکته قابل توجه در این روش این است که مسئولیت پذیری در کودکان به شدت تقویت می‌شود، چرا که فرد پیشنهاد دهنده، مسئولیت پیشنهادی که داده است را بر عهده دارد. در نتیجه، برای به سرانجام رساندن طرحش باید تلاش کند.

اگر به دنبال پاسخ این پرسش هستید، دغدغه شما قابل تحسین است. در واقع، بسیاری از والدین همچون شما، به دنبال به کار گیری بهترین سبک‌های فرزند پروری هستند. شما می‌دانید، نحوه تعامل شما با فرزندتان تعیین کننده‌ی واکنش‌های اوست. همچنین، میزان زیادی از شکست‌ها و موفقیت‌های افراد براساس سبک فرزند پروری آن‌هاست. در واقع، والدینی که قدرت تصمیم گیری، توانایی حل مسئله و جسارت در بیان را در کودک خود تقویت نمی‌کنند، نمی‌توانند شاهد موفقیت‌های بعدی فرزند خود باشند.

همچنین، والدینی که مشغله‌ی زیاد را بر تعامل صحیح با فرزندان خود ترجیح می‌دهند، نوعی سهل انگاری را بر این رابطه حاکم می‌کنند. بنابراین، این افراد مهارت‌های لازم برای تعامل با دیگران و رسیدن به اهداف مهم در زندگی را به دست نمی‌آورند. از طرفی، والدینی که زور، خشم و استبداد را بر روابط حاکم می‌کنند، فرزندانی با جسارت پایین تربیت می‌کنند. بنابراین، گاهی برخی از این افراد حتی قادر به دفاع از حقوق خود نیز نیستند. در نتیجه، به راحتی جذب گروه‌های تأیید کننده‌ی آن‌ها می‌شوند. همچنین، والدینی که علی‌رغم ایجاد ارزش ظاهری برای فرزندان در عمل توجهی به نظرات فرزندان خود ندارند، اضطراب و عزت نفس پایین را به فرزندان خود هدیه می‌دهند.

بنابراین، اگر به دنبال به کارگیری بهترین سبک‌های فرزند پروری هستید، باید  سبک فرزند پروری مسئولانه را بر روابط خود حاکم کنید. در واقع، روابط شما و فرزندانتان باید براساس محبت باشد، نه زور و تحکم. در نتیجه، این محبت باعث می‌شود فرزندان نسبت به شما اعتماد و گرایش پیدا کنند. در واقع، ابراز محبت از سوی شما به فرزندانتان سمت و جهت می‌دهد. در نتیجه، باعث ایجاد توجه عمیق فرزندان نسبت به شما می‌شود.

این ویژگی خصوصاً در دوران بلوغ فرزندان که امکان اشتباه و تصمیم گیری غلط وجود دارد، مهم است. از طرفی، زمانی که رابطه براساس محبت باشد، الگوگیری نیز افزایش پیدا می‌کند. بنابراین، بسیاری از رفتارهایی را که شما غلط می‌دانید، را مرتکب نمی‌شوند. همچنین، رابطه براساس محبت دوستی میان شما را افزایش می‌دهد. در واقع، برقراری رابطه‌ی دوستانه با فرزندان از جمله افق‌های بلند بسیاری از والدین است. بنابراین، والدین که سبک مسئولانه را در سبک‌های فرزند پروری انتخاب می‌کنند، این هدف برای آن‌ها دست یافتنی می‌شود.

فایده‌ی دیگر این سبک، آن است که والدین میان فرزندان تبعیض نمی‌گذارند. همچنین، توقعات خود را متناسب با توانمندی‌های فرزندان خود تنظیم می‌کنند. در واقع، این والدین می‌دانند توقع بیشتر از توان کودک بر شخصیت کودک تأثیر منفی می‌گذارد. از طرفی، در این سبک فرزند پروری والدین فرزندان خود را آفریده‌های با کرامت خدا می‌دانند. بنابراین، با احترام و عزت با آن‌ها برخورد می‌کنند. برعکس، بسیاری از والدین که تصور می‌کنند با تحکم بیشتر موفق‌تر هستند، فرزندانی که احترام و توجه سالم دریافت کنند، متقابلاً به همان شکل با والدین خود تعامل می‌کنند.

به طور کلی، والدینی که هوشمند باشند با توجه در نحوه‌ی تعامل با فرزندان خود می‌توانند به بسیاری از آرزوهایی که برای رشد و تربیت فرزند خود در نظر گرفته‌اند برسند. اما، نیاز به کسب آگاهی و استفاده از نظرات متخصصان این عرصه دارند.

همانطور ک پیش‌تر گفته شد، پژوهشگران متعددی در زمینه فرزند پروری به تحقیق پرداخته‌اند و نظرات خود را در دسترس عموم قرار داده‌اند. با این حال، بسیاری از سبک‌های فرزند پروری عواقب جبران ناپذیری بر رشد شخصیت و سلامت جسمی و روانی افراد دارد. در نتیجه، اگر به دنبال استفاده از متخصصان مشاوره کودک در این عرصه هستید، باید افرادی را انتخاب کنید که الگوی فرزند پروری مطابق با فرهنگ شما را در اختیارتان قرار دهند. بنابراین، ما به شما مشاوران مرکز باتابان را پیشنهاد می‌کنیم. در واقع، شما می‌توانید ابتدا دغدغه‌های تربیتی، دینی، تحصیلی، فرهنگی و … خود را بیان کنید. سپس، متناسب با آن‌ها مشاوره دریافت کنید.