وسواس در انتقال نجاست (راه های درمان وسواس نجسی و پاکی)

وسواس در انتقال نجاست یکی از رایج‌ترین انواع وسواس است که در افراد مضطرب و نگران درمورد پاکی و نجاست دیده می‌شود. احتمالا شما افرادی را دیده باشید که ابتدا صابون را چند بار شستشو می‌دهند بازم نگران این هستند که نجاست به صابون انتقال یافته و از صابون به دست‌ها، یا افرادی که از هر چیزی که فکر کنند پاک نیست اجتناب کرده چون معتقدند در هر صورت نجاست انتقال می‌یابد!
این افراد برای انجام کارهای خود تشریفات خاصی را طی می‌کنند تا از انتقال نجاست جلوگیری نمایند. آن‌ها قواعد اسلام درمورد انتقال نجاست را نمی‌دانند و یا دارای اطلاعات اشتباهی هستند. در وسواس در انتقال نجاست گاهی تنش و اضطراب فرد آنقدر زیاد است که فهم قواعد فقهی نیز کمکی به آن نمی‌کند و باید به دنبال درمان وسواس شستشو و مراجعه به متخصص باشد.

 اختلال وسواس فکری-عملی یا obsession-compulsion disorder که علامت اختصاری آن OCD یک اختلال روانی است که به صورت باورها و عملکردهای تکراری و مکرر که معمولا از اراده و کنترل فرد خارج هستند، مشخص می‌شود. در بسیاری از موارد فرد مبتلا به وسواس در انتقال نجاست، نسبت به غیر منطقی بودن اعمال خود آگاهی دارد؛ اما توان عمل برخلاف تشریفات و قواعد خاص ذهنی خود را ندارد. فرد مبتلا دچار ترس از نجاست و آلودگی است و برای رفع آن به صورت مکرر به شستشوی بدن، دست‌ها و اشیاء محیط اطراف می‌پردازد اگر این کار را انجام ندهد تنش و اضطراب زیادی را تجربه می‌کند.
مثلا تصور نمایید فرد مبتلا به وسواس در انتقال نجاست کودکی را در آغوش می‌گیرد که لباسش کثیف است، او ممکن است همه لباس‌های خود را تعویض نماید و چندین بار شستشو دهد، به حمام برود و… تا این نجاست را برطرف کند. این افراد ممکن است به وسواس در شستن محل ادرار نیز مبتلا باشند.

براساس کتاب راهنمایی تشخصی و آماری اختلالات روانی DSM5 علائم وسواس در انتقال نجاست شامل موارد زیر می‌باشد:

A. وجود وسواس‌های فکری و عملی یا هر دو که به صورت زیر تعریف می‌‌شوند:

وسواس فکری

• افکار، تمایلات و تصورات راجعه و پایداری هستند که درمورد انتقال نجاست به شکل مزاحم و ناخواسته تجربه می‌شوند و در اکثر افراد باعث اضطراب و ناراحتی می‌گردند.
• فرد تلاش می‌کند افکار و تصورات خود را نادیده بگیرد و سرکوب کند و یا با پرداخت به اعمال دیگر حواس خود را پرت نماید.

وسواس عملی

• رفتارهای تکراری و یا فعالیت‌های ذهنی که فرد احساس می‌کند مجبور به انجام آن‌ها است. رفتارها و اعمل مربوط به وسواس نجاست در پاسخ به وسواس فکری به وجود می‌آید.
• این اعمال و افکار با هدف کاهش تنش و اضطراب و یا جلوگیری از اعمل هراس‌آور انجام می‌شود؛ اما در بسیاری از موارد تنش و اضطراب فرد را کاهش نمی‌دهند. مثلا ممکن است فرد مبتلا به وسواس در انتقال نجاست از ترس باطل شدن نمازهایش به دلیل عدم پاکی، برخی اعمال وسواسی را مرتکب شود.

B. اگر وسواس در انتقال نجاست وقت گیر باشد (بیشتر از یک ساعت در روز) یا موجب ناراحتی قابل توجه و اختلال در عملکرد فردی، اجتماعی و کاری فرد شود، OCD می‌باشد.

C. علائم نباید به دلیل تاثیرات فیزیولوژیک یک ماده و دارو ایجاد شده باشد.

D. نشانه‌ها به دلیل ابتلا به سایر اختلالات مثلا توهم و… نباشد.

متخصص مراجعه کنید تا با انجام مصاحبه بالینی و تشخیصی، تست‌های روانشناختی، بررسی پیشینه، سابقه تحولی و خانوادگی، وسواس در انتقال نجاست را تشخیص دهد و مراحل روان درمانی و دارو درمانی را جهت درمان طرح ریزی نماید. علاوه براین ناراحتی و اجباری که فرد مبتلا و اطرافیان او احساس می‌کنند هشداری برای تشخیص اختلال و لزوم مراجعه به متخصص می‌باشد.

اجبارها و اعمل مربوط به انتقال نجاست چیزی نیست که براساس یک مولفه به وجود بیاید و عوامل متعددی در ابتلا به وسواس نجاست، وسواس غسل و سایر انواع آن تاثیر دارند که شامل موارد ذیل است:

ژنتیک

براساس مطالعات و تحقیقات میزان ابتلا به وسواس در کسانی که بستگان درجه یک آن‌ها به این اختلال مبتلا هستند سه تا پنج برابر خانواده‌های دیگر است.

انتقال دهنده‌های عصبی

کژ تنظیمی در انتقال دهنده‌های عصبی مانند کاهش سرتونین نیز از دلایل ابتلا به وسواس در انتقال نجاست می‌باشد.

عوامل روانی و اجتماعی

عوامل روانی اجتماعی مانند شرایط خانوادگی، یادگیری‌های دوران کودکی، رفتارهای وسواسی والدین، تشریفات خاص فرهنگی، تروماهای دوران کودکی و عوامل شخصیتی نیز در این زمینه نقش مهمی ایفا می‌کنند که در مشاوره فردی باید مورد ارزیابی قرار بگیرند.

وسواس در انتقال نجاست عواقب فردی، خانوادگی و اجتماعی برای مبتلایان دارد. فرد ممکن است برخی از اعمل را به طور مکرر و پیوسته انجام دهند که وقت و انرژی زیادی را می‌طلبد و او را از پرداختن به امور ضروری و اولویت‌های مهم زندگی باز می‌دارد. فرد وسواسی ممکن است از ترس نجاست، آلودگی و میکروب از تمام محیط‌های احتمال نجاست اجتناب نماید، گوشه گیر تنها و منزوی شود و موقعیت‌های شغلی و اجتماعی مناسب را از دست بدهد. علاوه براین فرد مبتلا به وسواس نجاست باعث آزار و اذیت دیگران نیز می‌شود و بیشتر اوقات زندگی خود را در حالت ترس و نگرانی سپری می‌کند.
این افراد اگر برای درمان اقدام نکنند، شرایط آن‌ها بدتر می‌شود و ممکن است نتوانند ازدواج موفق داشته باشند و اختلال خود را به فرزندانشان نیز انتقال دهند. اگر به OCD مبتلا هستید، هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام نمایید و اطمینان داشته باشید که تغییر امکان پذیر است.

در صورت داشتن وسواس روش‌ها و رویکردهای مختلف روانشناسی برای درمان آن وجود دارد که در ادامه به اختصار بیان می‌شوند:

درمان مواجهه- پاسخ

شخص مبتلا به وسواس نجاست از مواجهه با ترس‌های خود می‌ترسد و حرکات و رفتارهای وسواسی خود را خارج از اراده انجام می‌دهد. هدف این درمان مواجهه با ترس‌ها و افزایش کنترل فرد بر رفتارش می‌باشد. منبع ترس و شدت اضطراب فرد برای مواجهه با آن درجه بندی می‌شود و فرد با آن مواجهه می‌گردد و از روش‌های آرام سازی برای کاهش اضطراب فرد استفاده می‌‌شود. مبتلایان متوجه می‌شوند ترس و نگرانی‌ آن‌ها غیرمنطقی است.

درمان شناختی-رفتاری

رویکرد شناختی براین باور است که افکار غیر منطقی و ناکارآمد و تحریف‌های شناختی باعث ایجاد وسواس نجاست می‌شود؛ لذا با تغییر الگوهای فکری و چارچوب شناختی فرد می‌توان او را برای رفتار درمانی، تغییر و اصلاح رفتارهایش آماده نمود. به عنوان مثال فرد ممکن است با نشخوارهای فکری و تحریف‌های شناختی درمورد قواعد و احکام انتقال نجاست درگیر باشد، متخصص، الگوهای فکری را شناسایی و برای تغییر آن‌ها طرح درمان را پیگیری می‌کند.

درمان پذیرش و تعهد

در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد به جای مبارزه با افکار وسواسی و تلاش برای مقابله با آن، فرد مبتلا به وسواس نجاست یک رابطه مسالمت آمیز با آن‌ها برقرار می‌کند تا بتواند به پذیرش و انعظاف پذیری شناختی برسد و در سایه آن اعمال وسواسی خود را تغییر دهد. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد براین باور است که مبارزه با افکار یک نبرد طولانی و بی فرجام است.

درمان دارویی

در بسیاری از موارد ترکیبی از دارو درمانی، روان درمانی و تغییر سبک زندگی برای درمان قطعی وسواس در انتقال نجاست ضروری می‌باشد. داروهای ضد افسردگی که میزان سرتونین را تنظیم می‌کنند خط اول درمان OCD هستند که حتما باید توسط روان پزشک متخصص و با تجربه تجویز شوند.

درمان وسواس از نظر امام علی، نادیده گرفتن و توسل و توکل می‌باشد. قواعد و مقررات اسلام درمورد انتقال نجاست مشخص می‌باشد و عمل به آن‌ها برای رفع نجاست و پاکی کفایت می‌کند. ائمه ما به کسانی که زیاد در نماز خود شک می‌کردند و به اصطلاح کثیر شک بودند، می‌گفتند به تردید خود بی اعتنا باشند. اگر شما هم به وسواس درانتقال نجاست مبتلا هستید و زیاد دچار شک و تردید می‌شوید حتما به احکام اسلام در این زمینه مراجعه کنید.

احکام فقهی اسلام درمورد انتقال نجاست براساس نوع مسئله و مرجع تقلید شما ممکن است متفاوت باشد. هر چند تغییرات اساسی بین نظرات مراجع تقلید وجود ندارد؛ اما اگر به وسواس نجاست مبتلا هستید و در این زمینه سوال دارید بهتر است با دفتر مرجع تقلید خود تماس بگیرید. از جمله برخی از احکام فقهی اسلام درمورد انتقال نجاست می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• در صورت برخورد یک چیز پاک به شیء نجس، اگر یکی از آن‌ها رطوبت داشته باشد نجس می‌شود.
• زمین یا پارچه و مانند آن اگر رطوبت داشته باشد و چیز نجسی به آن برسد، همان قسمت نجس می‌شود و بقیه پاک است مگر اینکه رطوبت به قدری زیاد باشد که به جاهای دیگر نیز سرایت کند.
• چنانچه در بخورد شیء نجس و پاک و یا رطوبت داشتن آن‌ها شک داشته باشید، انتقال نجاست صورت نمی‌گیرد.
• حکم دیگری که افراد مبتلا به وسواس نجاست باید بدانند این است که هر گاه جایی از بدن که عرق دارد نجس شود، هر جا که عرق به آن سرایت کنید نجس می‌شود.
• روغن و شیره و امثال آن تنها در صورتی باعث انتقال نجاست می‌شوند که روان باشد؛ اما اگر روان نباشد به طوری که سرایت نکند، فقط محل ملاقات نجس است و می‌توان آن را برداشت و دور ریخت.

OCD  از دسته اختلالاتی است که اگر درمان نشود، به مرور شدت آن افزایش می‌یاید و دیرتر به درمان جواب می‌دهد. لذا افراد مبتلا به وسواس در انتقال نجاست قبل از آنکه کنترل بیماری از دسترسشان خارج شود به متخصص مراجعه نمایند. حساسیت‌های اندک و قابل کنترل ممکن است در خانه بهبود یابد. اما اگر شدت آن بیشتر شود به گونه‌ای که باعث ناراحتی فرد، اطرافیان و کاهش عملکرد او در فعالیت‌های کاری و روزمره گردد حتما باید به روانشناس و روان پزشک مراجعه نماید.

وسواس در انتقال نجاست شامل اعمال تکراری و اجباری و فرآیند ذهنی پیوسته مرتبط با پاکی و نجاست است که توسط متخصص تشخیص داده می‌شود. فرآیند درمان وسواس نجاست ترکیبی از روان درمانی، دارو درمانی و تغییر سبک زندگی است که توسط متخصصین طرح ریزی می‌شود و نیازمند همکاری روانشناس و روانپزشک می‌باشد. در مرکز مشاوره باتابان روانشناسان و متخصصان مومن، متعهد و باتجربه در درمان OCD حضور دارند. می‌توانید از طریق سایت وقت رزرو نماید و به صورت حضوری و غیر حضوری از خدمات مرکز بهره مند شوید. اگر سوالی و ابهامی دارید با پشتیبانان مرکز تماس بگیرید.