احساسات چیست؟ (انواع عواطف انسان در روانشناسی)

احساسات در واقع حس چیزی هستند که در لحظه، درون ما در حال وقوع می‌باشد. در دهه‌های پیشین روانشناسان و عموم مردم با تاکید بر رفتار و افکار، نقش احساسات را نادیده می‌‌گرفتند؛ در حالی که امروزه اهمیت احساسات و هیجانات در زندگی روزمره و روان درمانی نظر پژوهشگران را به خود جلب نموده است.
شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که مدت‌ها برای آموزش وقت گذاشته‌اید، درمورد موضوعی فکر کرده‌اید، با منطق خود به توافق رسیده باشید و یا عقلتان موضوعی را تایید کند؛ اما در موقعیت عملی تحت تاثیر احساسات به گونه‌ای رفتار نمایید که خودتان هم تعجب کنید. اگر می‌خواهید بدانید احساسات چیست؟ در حقیقت، نشان دهندة نیازها و انتظاراتی هستند که شاید هیچ وقت آن‌ها را به زبان نیاورید.

احساسات چیست؟ براساس تعریف انجمن روانشناسی آمریکا (APA)، انواع احساسات، تجربه‌های ذهنی هستند که از طریق حواس پنجگانه، تصاویر و افکار ایجاد می‌شوند. در واقع پدیده‌هایی هستند که وضعیت درونی افراد را شرح می‌دهند و ممکن است خوشایند و ناخوشایند باشند. گاهی واژه‌های احساس و هیجان به جای یکدیگر به کار برده می‌شوند. تفکیک احساسات و هیجانات ممکن است کمی دشوار باشد؛ زیرا معمولا افراد برای توصیف هیجانات خود نیز از واژه احساس استفاده می‌نمایند. احساسات درک فیزیولوژیکی و روانی ما هستند که از هیجانات درونی سرچشمه می‌گیرند. در واقع احساسات بعد از شکل‌گیری هیجانات به وجود می‌آیند.

همه ما انواع گوناگونی از احساسات را تجربه می‌کنیم و می‌کوشیم با روش‌های کارآمد یا ناکارآمد با آن‌ها مقابله نماییم. برخی می‌پرسند اهمیت احساس چیست؟ بدون وجود هیجانات و احساسات مختلف، زندگی ما فاقد معنی، حس، غنا، شادی، حیات و ارتباط با دیگران خواهد بود. زمانی که فرد هیچ احساسی ندارد؛ حتی احساسات منفی و ناخوشایند، مانند جسمی است که بدون روح و روان زندگی می‌کند که بخشی از آن را در افراد مبتلا به افسردگی ماژور شاهد هستیم.
علاوه براین احساسات مطالبی را درباره نیازها، ناکامی‌ها، انتظارات و خواسته‌ها در اختیار ما قرار می‌دهند. تصور کنید شما در یک رابطه عاطفی هستید و احساساتی همچون غم و ترس را تجربه می‌کنید. این هیجانات به این معنا می‌باشد که برخی از انتظارات شما در این رابطه نادیده گرفته شده است. البته تعبیر و تفسیر هیجانات کار ساده‌ای نیست. اگر می‌خواهید بدانید دلیل این احساسات چیست؟ باید انواع احساسات و منشا آن‌ها را بدانید. دلیل تجربه برخی از هیجانات به گشتالت‌های ناتمام دوران کودکی برمی‌گردد.

احساسات از مجموعه فرآیند‌هایی تشکیل شده‌اند که هیچ یک از آن‌ها نمی‌توانند به تنهایی، سبب شوند ما احساسی را تجربه کنیم. برخی از افراد قادر به توضیح و بیان احساسات خود نیستند و اگر از آن‌ها بپرسید عواطف و احساسات چیست و در حال حاضر چه احساسی دارند؟ پاسخ‌های کلی می‌دهند. تقسیم بندی‌های زیادی درمورد انواع احساسات و هیجانات انجام شده است. به عقیده پل آکمن، احساسات اصلی انسان به 6 دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

احساس شادی

شادی یکی از انواع احساسات در روانشناسی است که می‌گوید چیزی خوب برای ما در شرف وقوع است یا چیز مهم و دوست داشتنی به دست آورده‌ایم. به عنوان مثال شما در یک مصاحبه مهم نمره قبولی دریافت کرده‌اید یا با دوستان قدیمی خود لحظاتی را سپری نموده‌اید. این احساس با رفاه و بهزیستی همراه است. هنگام تجربه احساس شادی اشتیاق شدیدی به لبخند زدن و خندیدن داریم که برایمان بسیار خوشایند است.

غم و اندوه

غم یک سیگنال دلبستگی است؛ این سیگنال به ما می‌گوید فرد یا چیز مهمی را از دست داده‌ایم. غم و اندوه می‌تواند به شکل سوگواری، غصه، درماندگی، ناامیدی و… باشد. به طور کلی هر فقدانی می‌تواند با غم و اندوه همراه باشد که شدت آن به نوع فقدان و اهمیت آن بستگی دارد. انواع احساسات انسان ممکن است خوشایند یا ناخوشایند باشند و هیچ کس نمی‌تواند شما را به خاطر تجربه هیجانی‌تان سرزنش نماید. آنچه اهمیت دارد این است که چگونه احساسات خود را کنترل کنیم. در شرایط اندوه احساس می‌کنیم که باید گریه کنیم یا دست طلب به سمت دیگران دراز نماییم تا بتوانیم تسلی و حمایت آن‌ها را به دست آوریم.

ترس و وحشت

ترس و وحشت سیگنال‌های خطر در ما هستند که ممکن است با استرس و اضطراب همراه باشد. در پاسخ به پرسش احساسات چیست؟ گفتیم نشان دهنده نیازها و انتظارات ما می‌باشند؛ از همین‌رو ترس ما را بر می‌انگیزاند تا از چیزی تهدید کننده فرار کنیم. در این حالت ممکن است سر جای خود میخکوب شویم و یا در آغوش یک فرد ایمن پناه بگیریم. افرادی که در روابط عاطفی خود ترس از طرد شدن دارند ممکن است از هر گونه رابطه صمیمی اجتناب نمایند.

احساس انزجار

انزجار، آنچه را که برایمان بد است، پس می‌زند و به ما می‌گوید که در حضور یک چیز زیان آور و بد هستیم؛ بنابراین بایستی آن را از خود دور کرده و مانع از ورود آن به بدنمان شویم. براساس تعریف احساسات یعنی چه؟ ورودی زیان‌آور ممکن است یک ماده یا شی کثیف یا غیرقابل هضم و یا یک فرد آسیب رسان، هتاک و مزاحم باشد که به سلامت روانی آسیب وارد می‌کند. پاسخ در هنگام احساس انزجار معمولا طرد، اجتناب و دوری از شی زبان‌بخش است.

احساس خشم

خشم از انواع احساسات در روانشناسی است که هنگام تعدی و نقض مزرها تجربه می‌شود؛ این حس به ما می‌گوید به حریم شخصی ما تجاوز شده و مزاحمتی ناخواسته در حال پیشروی است. علاوه براین خشم ممکن است به دلیل ناکامی و وجود مانع  بر سر راه رسیدن ما به چیزی، تجربه شود. معمولا افراد هنگام تجربه خشم، مورد سرزنش قرار می‌گیرند؛ در صورتی که خشم هیجانی سازگار می‌باشد؛ آنچه اهمیت دارد نحوه کنترل خشم و ابراز آن است. براساس روانشناسی بی محلی، هنگام احساس طرد شدن نیز ممکن است خشمگین شویم زیرا احساس می‌کنیم کسی حق ما را نادیده گرفته است.

تعجب کردن

تعجب براساس موقعیت غافل‌گیرکننده، ممکن است خوشایند و ناخوشایند باشد و هنگامی رخ می‌دهد که غافل‌گیری و تعجب به سراغتان بیاید. مثلا هنگامی که رتبه کنکورتان خیلی بهتر از انتظارتان باشد ممکن است از سر خوشحالی فریاد بزنید. یا هنگامی که ناگهان خبر بدی به شما می‌رسد ممکن است از تعجب سر جای خودتان میخکوب شوید.

منشا احساسات چیست؟ سیستم لیمبیک یا سامانه عصبی و احساسی، گروهی از ساختارهای بهم پیوسته است که در اعماق مغز قرار دارند. این بخش از مغز مسئول پاسخ‌های رفتاری و عاطفی است. هیپوتالاموس، هیپوکامپ و آمیگدال در تجربه انواع احساسات و پاسخ‌های هیجانی ما نقش دارند. علاوه براین افکار و رفتار ما در تجربه عواطف و احساسات نقش مهمی دارند. یکی دیگر از دلایل احساسات و عواطف، هیجان‌های اولیه، ثانویه و تجارب کودکی ما است که بر احساسات ما تاثیر می‌گذارند. به طور کلی دلیل عواطف ما پچیده است و فرآیند‌های مختلفی در تجربه احساسات موثر می‌باشد.

مهم‌ترین تفاوت بین منطق و احساس، تفاوت در ماهیت آن‌ها است. منطق با تفکر عقلی و استدلالی سروکار دارد؛ اما احساس با تجارب هیجانی که با علائم روانی و فیزیولوژیکی همراه هستند. گاهی که بین منطق و احساس سردرگم می‌مانیم، نمی‌دانیم چگونه این تعارض را حل کنیم. احساس و منطق با یکدیگر ارتباط دارند؛ اما اگر ابتدا احساساتی شویم، امکان اشتباه در منطق بیشتر می‌شود. از سوی دیگر منطق می‌تواند، احساسات را تایید نماید. به شرط اینکه تمام تلاش خود را به کار بگیریم تا انواع احساسات خود را کنترل کنیم و استدلال‌های منطق را عاقلانه مورد بررسی قرار دهیم.

تجربه انوع احساسات خوشایند و ناخوشایند برای انسان ضروری می‌باشد؛ اما آنچه حائز اهمیت است نحوه ابراز احساسات است تا از انباشت هیجانات و انفجار ناگهانی آن‌ها در موقعیت نامناسب، جلوگیری نمود. برای ابراز احساسات خود مراحل زیر را طی کنید:

1. احساسات خود را به رسمیت بشناسید و آن‌ها را بپذیرید.
2. منشا تجربه هیجانات در بدن خود را مشخص کنید و آگاه باشید که بدنتان در برابر انواع احساسات انسان چه واکنشی را نشان می‌دهد.
3. از خود بپرسید که هر یک از احساسات اگر زبان داشتند چه چیزی را به شما می‌گفتند. به عنوان مثال ممکن است در گلوی خود بغض بدی را احساس کنید، این بغض چه چیزی می‌گوید؟
4. از کلمات برای توصیف احساسات خود استفاده کنید؛ در واقع لغاتی را بیان نمایید که احساسات واقعی شما را نشان می‌دهند.
5. علت احساسی که دارید را از خودتان بپرسید؛ مانند اینکه این عواطف و احساسات چیست؟ از چه زمانی این احساس را دارید؟ هنگام تجربه این احساس چه افکاری در ذهنتان دارید؟
6. احساسات خود را با ضمیر من به دیگران بگویید؛ برای ابراز احساسات خود به دیگران از این الگو استفاده کنید: من احساس… می‌کنم چون… و دوست دارم که…
7. نفس عمیق بکشید و از جملات آرام کننده روانشناسی برای آرام نمودن خوب استفاده کنید.

احساسات و هیجانات ما منبع اطلاعات زیادی درمورد خواست‌ها، انتظارات، اهداف و نیازهای ما هستند که نادیده گرفتن آن‌ها، طرد کردن بخش مهمی از وجودمان می‌باشد. پیروی از احساسات یعنی چه؟ اگر پیروی از عواطف و احساسات به معنای اخذ تصمیمات مهم از روی هیجان، می‌باشد. پیروی از آن‌ها ممکن است باعث آسیب به ما شود. اما دنبال کردن احساسات و عواطف و تجربه نمودن آن‌ها، برای کشف بخش‌های پنهان خودمان ضروری است. علاوه براین احساسات می‌تواند منبع غنی از اطلاعات برای تایید یا رد استدلال‌های منطقی باشند که در تصمیم‌گیری دخالت دارند.

احساسات چیست؟ احساسات تجارب درونی مبنی بر حواس پنجگانه، افکار، تصاویر و رفتار هستند که اطلاعات زیادی درباره نیازها و انتظاراتمان در اختیار ما قرار می‌دهند. تجربه احساسات خوشایند و ناخوشایند برای حیات ما ضروری می‌باشد؛ اما باید نحوه ابراز و مدیریت آن‌ها را فرا بگیریم. در مرکز مشاوره باتابان روانشناسان و مشاوران مومن، متعهد و متخصص در شناسایی، تجربه، ابراز و مدیریت انواع احساسات به شما کمک می‌کنند. برای یک جلسه مشاوره رایگان با ما در ارتباط باشد.