آموزش نظم به کودکان (بهترین راه‌ها مناسب سنین مختلف)

اگر شما صاحب فرزند هستید احتمالا آموزش نظم به کودکان از مهم‌ترین مسائلی است که با آن سروکار دارید؛ بسیاری از والدین شکایت می_‌کنند که کودک ما همیشه اسباب‌بازی‌هایش وسط اتاق است، غذا که می‌خورد نصف آن را روی فرش می ریزد، هر کار می‌کنیم مسواک نمی‌زند، مدام وسایل خانه را به هم می‌ریزد، هر روز صبح باید کتاب‌هایش را از زیر تخت و توی کمد خواهرش پیدا کنیم، روپوش مدرسه‌اش را هر روز کثیف می‌کند، دیر به مدرسه می‌رود، گاهی بعضی وسایلش را در مدرسه جا می‌گذارد، میهمانی که می‌رویم برایمان آبرو نمی‌گذارد و بسیاری دیگر از رفتارهایی که برخی از والدین را به ستوه آورده است.

از چه زمانی می‌توانیم نظم را به کودکان خود آموزش دهیم؟ چگونه کودکان بانظمی تربیت کنیم؟ روش‌های آموزش نظم به کودکان چیست؟ آموزش نظم به کودکان چه اهمیتی دارد؟ آموزش نظم به کودکان چگونه به موفقیت فرزند ما در جوانی و بزرگسالی کمک می‌کند؟ اصلا نظم در کودکی به چه معنا است؟ معنای نظم و نقش آن در زندگی فرزندان ما بسیار گسترده‌تر از چیزی است که در ظاهر می‌بینیم! بسیاری از انسان‌های موفقی که امروزه می‌ببینیم نظم یکی از عوامل اساسی پیشرفت آن‌ها در کار و زندگی می‌باشد. نظم ابتدا در کودکی و درخانه ایجاد می‌شود و سپس به ابعاد مختلف زندگی فرد در مدرسه، دانشگاه، محیط کار، زندگی مشترک و… تسری می‌باید.

گفتیم که نظم، در کودکی ایجاد می‌شود؛ اما معنای نظم چیست؟ فرزندان ما چه رفتارهایی داشته باشد می‌گوییم منظم هستند؟ آیا آموزش نظم به کودکان با انضباط و تنبیه یکسان است؟ برخی از افراد به اشتباه نظم را با انضباط و انضباط را با تنبیه همسو می‌دانند در صورتی که متفاوت می‌باشند. نظم در لغت به معنای آراستگی، هماهنگی، پیوستگی، میزان کردن، قاعده و قانون است. انضباط نیز در معانی مختلفی همچون اطاعت کورکورانه، محدودیت، استوار داشتن، نگه‌داشتن و.. به‌کار می‌رود. تنبیه آخرین روش ایجاد نظم و انضباط می‌باشد.

آموزش نظم به کودکان به معنای داشتن نوعی برنامه برای زندگی کودک است؛ کودکی که نظم دارد ساعت خوب و بیداری او مشخص است، تکالیف خود را به موقع انجام می‌دهد، هر چیزی را سرجای خودش قرار می‌دهد، برای کارهای خود از قبل برنامه‌ریزی دارد، از اصول و قواعد خانه و جامعه پیروی می‌کند و…. البته نظم و برنامه داشتن به معنای انعطاف‌ناپذیری و سخت گرفتن در زندگی نیست بلکه ایجاد یک روند روتین و مشخص است که استرس و اضطراب انجام کارها را کم می‌کند و نوعی قابلت پیش‌بینی ایجاد می‌نماید.

مهم‌ترین اثر آموزش نظم به کودکان این است که زمینه‌های ایجاد عادت‌های خوب را ایجاد می‌کند، علاوه براین پایه‌های نظم، در کودکی شکل می‌گیرد و به دوره‌های بعدی زندگی تسری می‌یابد. از جمله فواید آموزش نظم به کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کودک منظم می‌آموزد برای هر کاری وقت و برنامه‌ی زمانی و مکانی ویژه‌ای در نظر بگیرد.
• برای رسیدن به اهداف خود برنامه‌ریزی نماید.
• زحمات خود را گردن دیگران نیندازد.
• آموزش نظم به کودکان از اهمال‌کاری و تنبلی جلوگیری می‌نماید.
• فرد منظم دیر سر‌ قرارهای خود حاضر می‌شود و وفای به عهد را می‌آموزد.
• تکالیف درسی و پروژه‌های کاری خود را به موقع تحویل می‌دهد.
• آموزش نظم به کودکان زمینه‌های پیشرفت تحصیلی و کاری را در آینده فراهم می‌کند.
• کودک منظم پیوسته از سوی دیگران در خانه، مدرسه و اجتماع تشویق می‌شود لذا اعتماد به نفس و عزت نفس او را افزایش می‌یابد و برای ایجاد سایر عادت های خوب تلاش می‌کند.

سوال مهمی که مطرح می‌شود نحوه آموزش نظم به کودکان است؟ ما چگونه می‌توانیم فرزندان بانظم، تربیت کنیم؟ شیوه‌های آموزش نظم به کودکان براساس سن، جنسیت، موقعیت و شرایط فرزند شما متفاوت است. اما به طور کلی فرزندان در ابتدا نظم را از والدین خود یاد‌ می‌گیرند. در هفت سال اول رشد مهم‌ترین ابزار یادگیری در کودکان مشاهده است؛ لذا اگر می‌خواهید کودکان بانظم داشته باشید ابتدا خودتان نظم را در زندگی خود رعایت کنید. مادری که به موقع به نیارهای فرزند خود پاسخ می‌دهد، خانه را تمیز و مرتب می‌کند، وسایل را سر جای خود قرار می‌دهد و به طور کلی والدینی که برای زندگی خانوادگی اصول و قواعد منطقی وضع می‌کنند به ایجاد نظم در فرزندان خود کمک می‌کنند. از جمله روش‌های آموزش نظم به کودکان در ذیل مورد بحث قرار می‌گیرد:

آموزش نظم به کودکان با استفاده از بازی، انیمیشن و داستان

یکی از مهم‌ترین راهکارها برای آموزش نظم به کودکان ، بازی است؛ کودکان به ویژه در هفت سال اول، بازی و سرگرمی را بیشتر از هر چیز دیگری مطلوب می‌دانند. فرزندان ما خیلی دوست دارند با ما بازی کنند و ما می‌توانیم از این فرصت برای آموزش و تربیت کودکان خود استفاده نماییم. مثلا کودک اسباب‌بازی‌هایش را می‌آورد تا با مادر خود بازی کند، بعد از بازی مادر به کودک خود می‌گوید” حالا بیا با هم این وسیله‌ها را جمع کنیم تو قرمزها و سبزها را بذار توی این سبد من زردها و آبی را می‌ذارم توی این سبد”! یا پدر با پسر 5 ساله خود برای یک گشت و گذار مردانه پارک رفته و فوتبال بازی کرده‌اند حالا که برگشته‌اند به فرزند خود می‌گوید ” بیا مسابقه بذاریم کی زودتر لباس‌هاش رو عوض می‌کند، و دست و صورتش را می‌شوید و مرتب و منظم می‌آید توی آشپزخانه که به مامان کمک کند”. انیمیشن‌ها و داستان‌های کودکانه یکی دیگر از راهکارهای آموزش نظم به کودکان است که برای فرزندان ما جذاب است.

محدودیت‌های واضح و روشن وضع کنید

قواعد آشکار و پنهان متفاوتی در خانواده‌ها وجود دارد؛ قواعد آشکار آن دسته از مقررات و محدودیت‌هایی هستند که ما درمورد آن‌ها صحبت می‌کنیم و به توافق می‌رسیم. به عنوان مثال ممکن است درخانواده‌ای این قانون وضع شود که هر کس باید تخت‌خواب خود را موقع بیدار شدن مرتب کند. قواعد پنهان اصول، مقررات و انتظاراتی هستند که از خانواده اصلی به زندگی زناشویی زوجین انتقال می‌یابد و فرزندان، نیز آن‌ها را والدین خود فرا‌می‌گیرند. مثلا ممکن است در یک خانواده همیشه مادر اتاق خواب بچه‌ها را مرتب می‌کند.

والدین باید قواعد و محدودیت‌های منطقی و متناسب با سن کودک برای او وضع کنند و شرایط و نحوه انجام آن را به او آموزش دهند؛ می‌توانید به فرزندان خود بگویید هر زمان که با اسباب‌بازی‌های خود بازی می‌کنند بعد باید آن‌ها را مرتب در جای خود قرار دهند، وگرنه دفعه بعد اجازه ندارند با وسایل خود بازی کنند. یا اینکه به کودک دبستانی خود بگویید برای اینکه برود با دوستانش بازی کند ابتدا باید تکالیفش را انجام دهد. قانونی که وضع می‌شود باید قانون بماند مگر اینکه لوازم وضع آن از بین رفته باشد؛ اگر شما یک دفعه به خاطر گریه کودک و یا بی‌حوصلگی و خستگی خود از قوانین و مقررات کوتاه آمدید، دیگر امید چندانی به اجرا کردن آن نداشته باشید.

برای هر وسیله مکان مشخصی را تعیین نمایید

نگذارید چیزی برای کودک مبهم بماند که مثلا حالا اسباب‌بازی‌های خود را کجا بگذارد؟ جای لباس‌هایش کجاست؟ به طور واضح برای او توضیح دهید که وسایل را کجا باید بگذارد. اگر شما هر کدام از اسباب‌بازی‌های کودک را در یک مکان مشخص بگذارید کودک نیز یاد می‌گیرد که هم وسایل خود را در جای مشخص بگذارد و هم برای وسایل خود مکان مشخصی را تعیین نماید. مثلا در کمد لباس‌ها هر کشو را برای لباس مشخصی اختصاص دهید، اسباب‌بازی‌های کودک را تفکیک نمایید و در جای معینی قرار دهید! می‌توانید خلاقیت بیشتری به خرج دهید و جعبه‌های خوشگل و فانتزی برای نگهداری برخی از وسایل فرزند خود مثل گلسر، مسواک، جوراب و… درست کنید.

مدیریت زمان را به کودکان خود یاد بدهید

یکی دیگر از راهکارهایی که هم نتیجه نظم است و هم به آموزش نظم به کودکان کمک می‌کند، مدیریت زمان می‌باشد. برای هر کاری زمان مشخصی را تعیین نمایید و به آن پایبند باشید. مثلا به کودک خود بگویید تا ساعت10 شب باید بخوابد، نیم ساعت وقت دارد برای رفتن به میهمانی حاضر شود، هر صبح فقط یک‌بار او را برای رفتن به مدرسه بیدار می‌کنید اگر دیر برسد ناظم او را دعوا می‌کند، فقط ده دقیقه می‌تواند با گوشی بازی کند، ساعت مشخصی را برای بازی کردن او در نظر بگیرید مثلا تا هشت شب که شام می‌خوریم باید تمام اسباب‌بازی‌های خود را جمع کنند. والدین هم باید بتوانند زمان خود را مدیریت کنند؛ اگر به کودک خود وعده داده‌اید که کار شما فقط یک ساعت طول می‌کشد بعد با هم به پارک می‌روید سعی کنید حتما در یک ساعت کار خود را تمام کنید.

انتظارات خود را متناسب با توانایی کودک وضع کنید

برای آموزش نظم به کودکان حتما توانایی کودک را در نظر بگیرید، انتظارات غیر‌واقع‌بینانه منجر به شکست کودک در عمل و عدم تمایل او برای جبران می‌شود. اگر درخواست‌های شما از کودک غیر‌منطقی و فراتر از توانایی‌های او باشد ممکن است باعث لجبازی کودک و کاهش اعتماد به نفس او گردد.

• حتما به توانایی‌ها و ظرفیت‌های فرزند خود دقت کنید.
• شرایط ایجاد آموزش نظم به کودکان را فراهم کنید.
• به فرزند خود نشان دهید اگر قانون و محدودیتی ایجاد می‌کنید برای آزار دادن و اذیت کردن او نیست.
• پدر و مادر مهربانی باشید که چون فرزند خود را دوست دارد میخواهد منظم باشد؛ درخواست‌های وسواس‌گونه و کمال‌گرایانه نه تنها فرزند شما را منظم نمی‌کند بلکه مشکلات دیگری را به دنبال دارد.
• به فرزند خود احترام بگذارید و نظم را برای او به عنوان یک ارزش معرفی کنید.
• یکی از راهکارهای آموزش نظم به کودکان این است که اگر وعده‌ای به کودک می‌دهید حتما به آن عمل کنید
• فرآیند آموزش نظم به کودکان، آرام و تدریجی است، لذا صبور باشید و فرزند خود را تحت فشار قرار ندهید.
• تشکر و قدردانی برای همکاری کودکان آن ها را به سوی ارزشمند بودن کارشان سوق می دهد و احتمال تکرار را بیشتر می‌کند.
• والدین میتوانند با عکس قبل و بعد از جمع کردن اتاقشان تغییر را برای بچه ها محسوس کنند.
• برای شکستن قوانین عواقب مشخص و قابل پیش‌بینی داشته باشید.
• کودکان خود را به خاطر بی‌نظمی طرد و سرزنش نکنید؛ حفظ رابطه محبت‌آمیز و ایمن شما با فرزندتان بیشتر از هر چیز دیگری اهمیت دارد.

پایه و اساس شکل‌گیری نظم، در کودکی است؛ کودکان ابتدا نظم را از والدین و در خانه یاد می‌گیرند و سپس آن را در بیرون از خانه، در مدرسه، اجتماع، محیط کار و.. اعمال می‌کنند، لذا اگر می‌خواهید فرزندان با منظم داشته باشید ابتدا باید خود اهل نظم باشید. آموزش نظم به کودکان زیربنای بسیاری از عادات و ویژگی‌های خوب مثل وفای به عهد، مدیریت زمان، برنامه‌ریزی، ورزش، خودکنترلی و… است که اضطراب، تنبلی و اهمال‌کاری را کاهش می‌دهد و موفقیت در زندگی تحصیلی، شغلی و خانوادگی را برای فرزندان ما به ارمغان می‌آورد. ایجاد عادات خوب در کودکی راحت‌تر از بزرگسالی است، کودکان انعطاف‌پذیری و قدرت یادگیری فوق‌العاده‌ای دارند با روش‌های متعددی همچون بازی، داستان، مدیریت زمان، تقویت و تنبیه و… می‌توانید آموزش نظم به کودکان خود را انجام دهید. در نهایت اگر به تنهایی موفق به آموزش کودکان خود نشدید، مرکز روانشناسی باتابان با ارائه خدمات مشاوره کودک آماده خدمت رسانی به شما والدین گرامی می‌باشد؛ کافیست از طریق شماره‌های داخل صفحه اقدام به برقراری ارتباط با کارشناسان ما کنید.