چهار بعد اصلی سلامت روان چیست؟ (اهمیت + راهکارهای بهبود)

سلامت روان یک منبع درونی است که به ما کمک می‌کند به شیوه مؤثر و مفید فکر کنیم و  احساسات خود را نشان دهیم. بتوانیم به خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنیم. همچنین، انعطاف پذیری و رشد و شکوفایی در خود ایجاد کنیم. در نتیجه، فعالیت‌های خود را به بهترین نحو انجام دهیم. هدف علم روانشناسی نیز همین است. با این حال، سلامت روان خود به خود ایجاد نمی‌شود. این فرآیند به تلاش و همت افراد نیازمند است. در حقیقت، برای قدم گذاشتن و حرکت مؤثر در این مسیر باید ابتدا از چهار بعد اصلی سلامت روان اطلاعات بیشتری به دست آوریم. همچنین، به اهمیت و عوامل اثرگذار بر آن از دیدگاه متخصصان روان درمانی پی ببریم. اگر شما هم مایلید بیشتر در این رابطه بدانید، توصیه می‌شود دقایقی از وقت خود را به خواندن این مقاله اختصاص دهید.

در رابطه با ابعاد سلامت روان دسته بندی‌های مختلفی وجود دارد. به نوعی برخی چهار بعد و برخی دیگر ابعاد بیشتری برای سلامت روان در نظر گرفته‌اند. ما در این مقاله به چهار بعد اصلی سلامت روان که معمولاً بیشتر مورد بررسی قرار گرفته است می‌پردازیم.

بعد ذهنی

همه ما تجربه کرده‌ایم، زمانی که با افکار منفی درگیری بیشتری داریم، تنش‌های بالاتری را تجربه می‌کنیم. در واقع، افکار ما بر خلق و خو اثر می‌گذارند. به دنبال آن، سلامت روان ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند. پس، بسیار مهم است که ما افکار خود را مورد بازبینی قرار دهیم. برای ارزیابی فرآیندهای فکر خود زمان صرف کنیم. شما بیشتر در رابطه با چه موضوعاتی فکر می‌کنید؟ این موضوعات برای شما هیجانات مثبت ایجاد می‌کنند یا منفی؟ روانشناسان معتقدند، درگیری با افکار منفی ما را به سمت هیجانات منفی مانند خشم، غم، ترس و اضطراب می‌برد. در نتیجه، در کوتاه‌ترین زمان ممکن شاهد فرسودگی، بی‌حوصلگی، پرخاشگری و … خودمان هستیم. به نوعی، به سمت پریشانی روانشناختی سوق داده می‌شویم.

پس، ما برای برخورداری از سلامت روان و تجربه یک زندگی باانرژی، شادی بخش و آرام کننده باید بدانیم چگونه افکار منفی را از خود دور کنیم؟ تمرین تفکر مثبت به رشد سلامت روان ما کمک می‌کند. زمانی که اتفاقات با بار روانی منفی در حال وقوع است، باید مهارت مثبت اندیشی را فعال کنیم. یکی از راهکارهای مفید و در عین حال ابتدایی برای دور کردن افکار منفی، توجه برگردانی و جهت‌دهی ذهن به سمت افکار و رویدادهای مثبتی است که قبل‌تر برای ما نشاط و انرژی فراهم می‌کردند. البته، فراموش نکنیم این راهکار همیشه پاسخگو نخواهد بود. اگر احساس تنش دارید، باید با روانشناس در ارتباط باشید.

بعد اجتماعی

یکی از ابعاد بسیار مهم سلامت روان است. حیات و پویایی ما انسان‌ها با ارتباط و تعامل با دیگران تعریف می‌شود. زمان‌هایی که ارتباطات اجتماعی بهتر و قوی‌تری داریم، شاخص رضایت از زندگی در ما بالاتر است. البته، بسته به روحیات مختلف این میزان متفاوت است. شاید اگر فرد درونگرایی باشید، کمتر به این تعاملات بها بدهید. با این حال، باز هم یک ارتباط موفق با دیگران برای شما خوشحال کننده است. پس، ما باید بتوانیم با دیگران روابط سالم و ثمربخش داشته باشیم. بر همین اساس، پژوهش‌های مربوط به چهار بعد اصلی سلامت روان نشان داده‌اند: افرادی که در روابط بین فردی قوی هستند، اضطراب را کمتر تجربه می‌کنند. در نظر داشته باشید، برای اینکه این جنبه از سلامت روان خود را افزایش دهیم، لازم نیست خیلی فوق‌العاده باشیم. بلکه باید،

• نسبت به دیگران خوش‌بین باشیم.
• از رعایت ادب غافل نشویم.
• حفظ آبرو و منزلت دیگران برای ما مهم باشد.
• چراغ کینه و حسد را در خود خاموش کنیم.
• مسخره کردن و خودبرتر بینی را یک ویژگی منفی بدانیم و از آن پرهیز کنیم.
• برای قوت دادن به روابط خود با دیگران تلاش کنیم.

بعد عاطفی

احساسات می‌توانند بر توانایی ما برای انجام کارهای روزانه، روابط با دیگران و به طور کلی سلامت روان تأثیر بگذارند. در واقع، احساسات و هیجان‌های ما تعیین می‌کنند که چه رفتاری را نشان دهیم. زمان‌هایی که احساس خیلی خوبی نداریم یا مجبور هستیم آن را سرکوب کنیم، از نظر ذهنی خسته می‌شویم. افرادی که افسردگی را تجربه می‌کنند، معمولاً این حالت را بیشتر تجربه می‌کنند. از طرفی، زمانی که احساسات خود را بیان می‌کنیم، به نوعی افکار ما هدایت می‌شوند. همچنین، ذهن ما نیز پویاتر است. با این حال، باید بدانیم وقتی از سلامت عاطفی به عنوان یکی از چهار بعد اصلی سلامت روان صحبت می‌کنیم، به معنای فقدان احساسات منفی نیست. بلکه، مهارت‌های مقابله‌ای است که برای هدایت و رسیدگی به آن احساسات و توانایی مدیریت موفقیت‌آمیز استرس‌های زندگی و سازگاری با تغییرات و زمان‌های دشوار به کار می‌گیریم.

بعد روانی

بعد روانی به عملکرد افراد مربوط است. به نوعی، بهزیستی روانشناختی با بهزیستی روانی کلی فرد مرتبط است. این بعد شامل تفکر منطقی، تصمیم گیری خوب و مدیریت شرایط دشوار است. همچنین با تصمیم گیری منطقی‌تر همراه است و بهزیستی روانی نیز بر رفتارها تأثیر می گذارد. اگر استرس را تجربه می‌کنید و نمی‌توانید فعالیت‌های خود را با کیفیت انجام دهید، متخصصان سلامت روانی به تقویت این بعد سلامت روان شما کمک می‌کنند.

براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت سلامت روان‌شناختی «حالتی از رفاه است که در آن فرد توانایی‌های بالقوه خود را درک می‌کند، می‌تواند با استرس‌های عادی زندگی کنار بیاید و به طور مولد و ثمربخش کار کند». بنابراین، سلامت روان‌شناختی شامل برقراری تعادل میان فعالیت‌های زندگی و تلاش برای رسیدن به تاب‌آوری روان‌شناختی است. در نتیجه، سلامت روان‌شناختی مثبت چندوجهی است و با احساس خوش‌بینی، هدف‌مندی، قدردانی، انعطاف‌پذیری، عاطفۀمثبت و شادی مشخص می‌شود. از طرفی، سلامت روان‌شناختی منفی شامل: افسردگی، استرس مزمن و اضطراب است و به پریشانی روان‌شناختی اشاره دارد. شاید روانشناسان با رویکردهای مختلف از جمله روانکاوی، مؤلفه‌های متفاوتی برای تحقق سلامت روان در نظر بگیرند. با این حال، همه‌ی آن‌ها در تعریف آن متحدند.

اهمیت سلامت روان در زندگی روزمره

به خاطر بیاورید روزی که با خلق منفی از خواب بیدار می‌شوید. در این زمان نمی‌توانید به فعالیت‌های لذت بخش روزهای قبل بپردارید. شاید حوصله پاسخ دادن به دیگران و یا حضور در رسانه‌های اجتماعی را نداشته باشید. در این شرایط حتی خوراک شما نیز متغییر است. برنامه‌های مطالعاتی‌تان با تأخیر مواجه می‌شود و یا کیفیت آن افت می‌کند. با شکایت‌های اطرافیان نیز درگیر می‌شوید. به طور کلی، هر عامل تهدید کننده سلامت روان می‌تواند تمامی عملکردهای روزانه شما را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، توصیه می‌شود مهارت‌های زندگی را فرا بگیرید تا اگر با چنین چالش‌هایی مواجه شدید در سطح ابتدایی خودتان راه‌کارهای مناسب را اعمال کنید. در نهایت و با پیشروی خلق منفی از روانشناسان باتابان کمک بگیرید.

دامنه‌ی عوامل اثر گذار بر سلامت روان بسیار متعدند. در واقع، هر اتفاقی می‌تواند از جهت مثبت یا منفی بر چهار بعد اصلی سلامت روان تأثیر بگذارد. با این حال، برخی عوامل بسیار مهم‌ترند. مانند،

• خواب: ارتباط پیچیده‌ای میان خواب و سلامت روان وجود دارد. تحقیقات نیز ثابت کرده‌اند که خواب نامناسب اغلب مشکلات روانی را ایجاد و تشدید می‌کنند. پس، حتماً نکات بهداشت خواب را از مقالات روانشناسی باتابان فرابگیرید.
• غذا: کمبود برخی مواد مغذی مانند آهن و ویتامین B12 با خق منفی همراه است. همچنین، مصرف کافئین احساس اضطراب را افزایش می‌دهد. در این رابطه با متخصصان تغذیه صحبت کنید تا با غذاهای مناسب با طبع خود آشنا شوید.
• ورزش: فالیت بدنی مستقیماً بر مغز تأثیر می‌گذارد و منجر به تغییراتی در مناطق مرتبط با افسردگی می شود. حتماً حداقل 15 دقیقه روزانه ورزش کنید.
• ارتباط با دیگران: آیا می‌دانستید که اثرات انزوای طولانی مدت می‌تواند به اندازه کشیدن 15 نخ سیگار در روز برای سلامتی شما مضر باشد؟ این موضوع در افراد مختلف متفاوت است. با این حال، از تنهایی مداوم پرهیز کنید.
• رسانه‌های اجتماعی: حضور مداوم در رسانه‌ها و اثراتی که مقایسه شرایط خود با دیگران بر شما می‌گذارد می‌تواند غم و پرخاشگری را افزایش دهد. پس، یک روز در هفته را بدون رسانه‌های اجتماعی تجربه کنید.

تمامی خدمات درمانی در حوزه بهداشت روان یک هدف دارند و آن گسترش سلامت روان در جامعه است. در واقع، اگر افراد جامعه از سلامت روانی برخوردار نباشند، نمی‌توانند در هیچ عرصه‌ای فعالیت موفقیت آمیزی داشته باشند. این موضوع موجب شده روانشناسان با حساسیت بیشتری به افزایش خدمات مربوط به سلامت روان در جامعه بپردازند. همچنین، عوامل خارجی اثر گذار بر آن را بررسی کنند. در نهایت، به افراد راهکارهایی را آموزش دهند تا خودشان بتوانند به تقویت چهار بعد اصلی سلامت روان خود کمک کنند.