تفاوت پارانویا و پارانوئید (علائم و درمان ها که باید بدانید)

بی‌اعتمادی و بدگمانی غیرمنطقی و شدید به هر شکل و در هر شرایطی که باشد آزار دهنده است. افراد مبتلا به این مشکل معمولاً چالش‌های زیادی در زندگی خود تجربه می‌کنند. به نوعی، نوع نگاه و عینکی که بر چشم دارند با دیگر افراد متفاوت است. در نتیجه، نگاه بدبینانه به افراد و اتفاقات باعث ایجاد احساس ناخوشایندی و تنش برای این افراد می‌شود. در این میان، برخی خفیف‌تر و برخی دیگر شدیدتر و حتی با مدت زمان بیشتری آن را تجربه می‌کنند. بنابراین، در حالات این افراد تفاوت‌هایی وجود دارد که ما را کنجکاو به دانستن تفاوت پارانویا و پارانوئید می‌کند.

برای دانستن تفاوت پارانویا و پارانوئید ابتدا باید اطلاعات بیشتری درباره آن‌ها به دست بیاوریم.

افراد مبتلا به پارانویا یک سبک و الگوی تفکر خاص دارند که با این واسطه نسبت به دیگران بدگمان و بی‌اعتماد هستند. این نوع تفکر غیرمنطقی است و می‌تواند باعث ایجاد احساس ناراحتی خفیف شود و فرد عملکرد مناسبی در جامعه داشته باشد. همچنین، می‌تواند شامل عصبی بودن و افکار شدید و ناراحت کننده شود که فرد را درمانده می‌کند. در واقع، این افکار می‌توانند سلامت روان فرد را با خطر جدی مواجه کنند و به ما نشان دهند که استرس و اضطراب با بدن چه میکند. از طرفی، باید بدانیم که هر فردی ممکن است هر از گاهی این حملات خفیف پارانویا را تجربه کند. اما این حالت متفاوت است و بدگمانی ساده را نباید پارانویا تصور کنیم.

حتماً مایلید بدانید این افکار که در میان عامه مردم رایج هستند، با چه علائمی به عنوان پارانویا در نظر گرفته می‌شوند؟ پس، اگر علائم زیر را مشاهده کردید به وجود پارانویا شک کنید.

• حالت تدافعی نسبت به انتقاد
• تأکید بر استدلال
• ناتوانی در بخشش دیگران
• ناآرامی
• گوش به زنگی و هوشیاری غیرمعمول
• ترس از سوء استفاده یا فریب خوردن
• بی‌اعتمادی نسبت به دیگران
• تصور اینکه دیگران انگیزه‌های پنهانی دارند که از آن بیخبرید.
• و …

در نتیجه، فردی که این علائم را نشان می‌دهد، معمولاً موضوعات زیر در تفکرش او را آزار می‌دهد:

• احساس می‌کند همه به او خیره شده‌اند، به او می‌خندند یا درباره او صحبت می‌کنند.
• باور دارد که توسط یک فرد، سازمان یا … تعقیب می‌شود.
• بعضی از حرکات صورت دیگران را به عنوان نوعی شوخی درونی که کاملاً مربوط به خودش است، تعبیر می‌کند. فرقی نمی‌کند که شخص مقابل آشنا باشد یا غریبه.
• فکر می‌کند ممکن است کسی به او صدمه بزند.
• و….

این موضوعات در افراد مختلف با شدت‌ و نوع متفاوتی بروز می‌یابد که نشان دهنده انواع پارانویا است.

نکته کلیدی در فهم تفاوت پارانویا و پارانوئید به انواع پارانویا باز می‌گردد که پارانوئید نیز یکی از آن‌هاست. بنابراین، انواع پارانویا شامل موارد زیر است:

اختلال شخصیت پارانوئید

افراد مبتلا به این مشکل، بدون دلیل مشخصی به دیگران سوء ظن دارند و بی‌اعتماد هستند. در واقع، این ویژگی شخصیتی بر ابعاد مختلف زندگی فرد تأثیر می‌گذارد. در نتیجه، در برخی افراد شدت افکار پارانوئیدی به حدی است که نمی‌گذارد امورات روزمره‌شان را انجام دهند یا در آن‌ها اختلال ایجاد می‌کند. در این افراد سه ویژگی زیر برجسته است که به ما کمک می‌کند بدانیم سوالاتی که افراد پارانوئید میپرسند چیست:

• بدگمانی

سوء ظن و بدگمانی یک نشانه‌ی اصلی پارانوئید است. این افراد دنیا را مکان ناامنی می‌دانند. در نتیجه، سعی دارند دائماً شرایط را بررسی کنند و مانع از ایجاد خطر جدی شوند. همین عامل منجر می‌شود که آن‌ها هر عاملی را به عنوان تهدید تصور کنند و به دنبال نشانه‌های آن باشند. این افراد نمی‌توانند از ترس‌هایشان فرار کنند یا رها شوند. بنابراین، این حالت دائم باعث ایجاد تصور بد نسبت به دیگران می‌شود و بر روابط اجتماعی آن‌ها به طور جدی اثر می‌گذارد.

• گوش به زنگی

افراد مبتلا به پارانوئید به دنیای پیرامونشان بسیار حساس هستند و به چیزهای کوچک و بی‌اهمیت توجه بالایی دارند. حتی ممکن است موقعیت‌هایی که ارتباط مستقیمی با هم ندارند را نیز مرتبط جلوه دهند. بنابراین، بدون دلیل مشخص و مرتبطی خودشان را گناهکار می‌دانند. از طرفی، حتی کوچکترین انتقادها را هم نمی‌پذیرند. این در حالی است که خودشان بسیار زیاد از دیگران انتقاد می‌کنند. بنابراین، یک باور عمومی وجود دارد که این افراد هر چیز کوچکی را بزرگ جلوه می‌دهند.

• انزوا

حتماً در مواجه با این افراد متوجه انزوا و گوشه‌گیری آن‌ها شده‌اید. این حالت به دلیل واقع‌گرایی بیش از حد آن‌هاست. چیزی که خودشان به آن می‌بالند. اما، در ظاهر آن‌ها را سرد و بی‌عاطفه جلوه می‌دهد و نمی‌گذارد به دیگران ابراز صمیمیت کنند. با این حال، این افراد مایلند که جایگاه اجتماعی بالایی داشته باشند و برای آن تلاش می‌کنند. حتی، عملکرد خوبی هم در جامعه نشان می‌دهند.

اختلال هذیانی پارانوئید

در این اختلال افراد نمی‌توانند میان تصور خودشان و واقعیت تمایز قائل شوند. از طرفی، این افراد باورهای بسیار جدی و خدشه‌ناپذیری نسبت به چیزهای غیرواقعی دارند. این هذیان‌ها موضوعات متفاوتی دارند. مانند،

• هذیان حسادت
• هذیان بزرگ منشی
• هذیان شهوانی
• هذیان‌های جسمانی
• هذیان عظمت

اسکیزوفرنی پارانوئید

گاهی پارانویا بخشی از اسکیزوفرنی است که توهم، هذیان، تحریک پذیری، مشکل در تمرکز و خواب از ویژگی‌های اصلی این اختلال است. این هذیان‌ها و توهمات نامأنوس و شدید در یک زمینه‌ی خاص رخ می‌دهند. این اختلال شایع‌ترین نوع اسکیزوفرنی است. در این اختلال، ذهن بیمار نمی‌تواند واقعیت را بپذیرد. در نتیجه، بر نوع رفتار و تفکر او اثر می‌گذارد.

دانستن انواع پارانویا به ما نشان می‌دهد که پارانوئید چیست؟ و همچنین، تفاوت پارانویا و پارانوئید روشن‌تر می‌شود. در واقع، پارانوئید یکی ویژگی شخصیتی است که نشان می‌دهد فرد تمایل به بدبینی نسبت به دیگران دارد. در نتیجه، وجود پارانوئید حتماً به معنای یک اختلال نیست. بنابراین، تفاوت پارانویا و پارانوئید به شدت و ماهیت سوء ظن باز می‌گردد. زیرا، افراد مبتلا به پارانویا باورهای هذیانی دارند که به هیچ عنوان قابل تغییر نیست. اما، افراد مبتلا به پارانوئید بدگمانی را با این شدت تجربه نمی‌کنند. در حقیقت، باورهای هذیانی غیر منطقی ندارند.

زندگی با افراد مبتلا به این اختلالات دلسرد کننده و همراه با چالش‌های فراوان است. خصوصاً برای افراد نزدیک به بیمار مشکلات فراوانی ایجاد می‌شود. بنابراین، بهترین راه برای افرادی که می‌خواهند بدانند نحوه برخورد با شوهر پارانوئید باید چگونه باشد، آشنایی با روند درمان و صحبت با درمانگر است. در درمان این افراد معمولاً دو روش زیر در نظر گرفته می‌شود:

• روان درمانی

 قدم اول برای درمان این افراد رجوع به درمانگران حرفه‌ای در زمینه پارانویاست. زیرا، افراد مبتلا به این مشکل معمولاً در اعتماد کردن به درمانگر نیز دچار چالش هستند. با این حال، درمانگر باید بتواند او را برای دریافت درمان آماده کند. بنابراین، تشخیص درست این مشکل باید در قدم اول مورد توجه قرار گیرد. سپس، استفاده از انواع درمان‌ها مانند گروه درمانی، هنر درمانی و خانواده درمانی نیز مطرح شود.

• دارو درمانی

برخی از مبتلایان به این اختلال، باید حتماً دارو دریافت کنند. در واقع، تا برخی نشانه‌ها با دارو کاهش نیابد امکان ادامه روان درمانی وجود ندارد یا از تأثیر قابل توجهی برخوردار نیست. بنابراین، استفاده از برخی داروهای ضدجنون به این افراد کمک می‌کند تا بر بعضی از علائم بیماری غلبه کنند. در نتیجه، با ادامه روان درمانی کاهش نشانه‌ها را تجربه کنند.

دو مفهوم پارانویا و پارانوئید از نظر ظاهری شباهت زیادی دارند. اما، زمانی که با افراد مبتلا به این مشکل مواجه می‌شویم، تشخیص آن مبتنی بر درک تفاوت آن‌هاست. لازم به ذکر است که تشخیص این مشکل صرفاً بر عهده متخصصان این حوزه و روانپزشکان است. اما، باید بدانیم افرادی که پارانویا را تجربه می‌کنند از باورهای هذیانی غیرقابل تغییر و بی‌منطقی برخوردارند که در افراد مبتلا به پارانوئید وجود ندارد. بنابراین، افراد مبتلا به پارانوئید لزوماً به درمان نیاز ندارند. اما، اگر این مشکل بر ابعاد مختلف زندگی آن‌ها تأثیر بگذارد باید تحت روان درمانی و در صورت لزوم دارو درمانی قرار گیرند.